Патологик физиология

Патологияда сифат муаммоси. 
11 

---

Соғлом организмга қараганда, касаллик янги сифат ҳолати, организмнинг 
янги яшаш, фаолият қилиш шаклидир. Сифат хусусиятга Караганда анчагина 
мураккаб категориядир, хусусият эса сифатнинг энг содда ифодаларидан биридир. 
Ҳар бир алоҳида касалликни сифат жиҳатидан ўзига хослиги касалликни 
бирини иккинчисидан ажратишни асосини, дифференциал диагнозини ва 
касалликларни шаклларини назологик синфлашни асосини ташкил қилади. 
Сифат, категория ҳолида, ходиса, нарса, буюмларни миқдор кўрсаткичи 
билан ҳам чамбарчас боғлиқ. Миқдор кўрсаткичларига касал танасининг вазни, 
уни ҳарорати, қондаги ва пешобидаги метаболитларни миқдори кабилар киради. 
Миқдор ва сифат тўхтовсиз ҳаракат ва ривожланиш ҳолатида бўлади. 
Патологияда система тизими асослари. 
Ҳалқаро илмий ва техник ахборот маркази системанинг қуйидаги 
таърифини берган: "қандайдир элиментлар (нарсалар, тушунчалар)ни мажмуини 
ўзаро боғлиқ бир бутун деб хисобламоқ". 
Бу таърифни элиментлари (қисмлари) инсон қўли билан ясаган 
системаларга татбиқ қилса бўлади, чунки унинг тузилиши ва хусусиятлари унга 
имкони борича илгаридан маълум, улар ҳозирги замон аниқ фанлари ва техника 
тараққиёти билан белгиланган. 
Биологик мавжудодлар учун бу таърифни асос сифатида катта писанда 
билан татбиқ қилиш мумкин. Тирик организмни биологик система сифатида кабул 
қилинса, уни таркибий қисмлари (ҳужайралари), инсон қўли билан яратилган энг 
мураккаб машиналардан ҳам минглаб даражада мураккаблигини ҳисобга олиш 
керак. Бундан ташкари биологик системанинг қисмлари (ҳужайралар, субҳужайра 
тузилмалар, регуляция қилувчи тузилмалар, функциялар)ни тузилиши ва 
хусусиятлари ҳозиргача тўла ўрганилган эмас. 
Ауторегуляция системаларининг функция қилинишини меъёридан 
ўзгаришидан патология пайдо бўлади. Касалликда А.Д.Адо одилона 
таъкидлаганидек, янги система пайдо бўлмайди. 
Ҳар бир касаллик икки гуруҳ жараёнлар - шикастланиш ва унга нисбатан 
қайтарилган реакциялар билан тасвирланади. 
Шикастловчи омилнинг турига ва шикастланувчи тўқималар, органлар ёки 
бир бутун организмга караб шикастланиш жараёнларини ривожланиши ниҳоятда 
хилма хилдир. 
Махсус касал чақирувчи омилга хос ва умумий, ўхшаш фазилатли -
носпецифик шикастланишлар фарқ қилинади. Ҳужайра ва тўқималарни 
шикастланишини махсус системаси мавжуд эмас. Орган, тўқима, ҳужайраларни 
тузилиши ва функциясини системалар сифатида парчаланиш жараёни юзага 
келади. 
Организмни шикастланишга нисбатан реакцияси масаласини муҳокама 
қилганда система нуқтаи назаридан ёндошишни маълум даражада қўлланилса 
бўлади. AMMO, бундай ҳолда ҳам организмни бут-бутун емирилиши, парчаланиш 
жараёни содир бўлади. 
12 

---