Paskal tilida matematik ifoda va o`zgaruvchilarni tavsiflash

Paskal tilida maxsus va elementar funksiya larning berilishi.
Maqsad:
Paskal tilining asosiy operatorlari o’rganish, foydalana olish va
ko’nikma hosil qilish.
Nazariy material:
Butun qiymatlar ustida to’rt arifmetik amaldan tashqari div—butun bo’lish va
mod—qoldiq qiymatni topish mumkin.
7 div 2 = 3
3 div 5 = 0
– 5 div 2 = – 2 ,
(–9) div (–3) = 3.
m mod n
faqat
n>0
bo’lgan qiymatlar uchun ma’noga ega va bu amal
uchun quyidagi tenglik o’rinli:
m
³
 0
,
m mod n, m< 0, m mod n
demak,
m mod n
hamma vaqt musbat qiymat qabul qiladi:
7 mod 2 = 7–(7 div 2)•2 = 7–3•2 = 1,
–9 mod 4=–9+–(–9 div 4 )•4 =–5–(2•4)=–1.

---

15
Butun sonni yaxlitlash va butun qismni aniqlash uchun Turbo paskalning ichki
funksiyalari ishlatiladi:
Round(x)
– Sonni yaxlitlash imkoniyatini beradi. Masalan,
round(6.5)=7
round(6.4)=6
Trunc(x)
– Sonning butun qismini oladi. Masalan,
Trunc(5.6)=5
Trunc(6.4)=6
Paskal tili yordamida harf va sonlarni o’zi bilangina emas, balki ularni tartib
nomeri, ya’ni o’zgaruvchilarning simvol ko’rinishi bilan ham ishlatishimiz mumkin.
Simvollar uchun quyidagi funksiyalar ishlatiladi:
Chr(n) –
n tartib nomerga mos keluvchi belgini aniqlaydi. Masalan,
Chr(32)=’ ’
Chr(36)=’$’
Chr(50)=’2’
Chr(100)=’d’
Ord(x)
– x belgining tartib nomerini aniqlaydi. Masalan,
Ord(‘ ’ )=32
Ord(‘$’)=36
Ord(‘2’)=50
Ord(‘d’)=100
Pred(x)
– x dan oldingi belgining tartib nomerini aniqlaydi. Masalan,
Pred(2)=1
Pred(‘a’)=‘
Pred(‘b’)=a
Pred(‘n’)=m
Succ(x)
– x dan keyingi belgining tartib nomerini aniqlaydi. Masalan,
Su
сс
(2)=3
Su
сс
(‘a’)=b
Su
сс
(‘b’)=c
Su
сс
(‘n’)=o