Paskal dasturlash tilini o’qitish metodikasi

Avval sharti tekshiriladigan (avval shartli) takrorla­nish jarayoni

Takrorlanuvchi jarayonning bu ko’rinishi takrorlanish soni oldindan noma’lum bo’lgan hollarda, ya’ni takrorlanishdan chiqish ma’lum shartga bog’liq bo’lgan hollarda ishlatiladi. Takrorla­nishning bu jarayonida takrorlanishdan chiqish sharti takrorlanish tanasini bajarishdan oldin tekshiriladi


Ushbu operatorning umumiy ko’rinishi quyidagichadir:

::qWHILE DO

yoki

WHILE L DO M ;
bu yerda, WHILE - toki, do - bajarish ma’nosini anglatuvchi xiz­matchi so’zlar, L - mantiqiy ifoda, M - operatorlar yoki operatorlar guruhi, u takrorlanish tanasini belgilaydi. Takrorlanish tanasida bitta yoki bir nech­ta operatorlar guruhi bo’lishi mumkin. Bunda operatorlar gu­ruhi albatta Begin va End orasida yozilishi ke­rak.

Operatorning bajarilishi quyidagicha:

L mantiqiy ifodaning qiymati hisoblanadi.

Agar, L mantiqiy ifoda rost qiymatga ega bo’lsa, M ope­ratori bajariladi va bu operator L mantiqiy ifodaning qiyma­ti yolg’on bo’lgungacha qayta-qayta bajariladi.

Agar, L mantiqiy ifodaning qiymati birinchi tekshirishdayoq yolg’on bo’lsa M operatori biron marta ham bajarilmaydi va boshqaruv WHILE operatoridan keyingi operatorga uzatiladi.

Agar, L-mantiqiy ifoda rost bo’lib, EHM M operatorni ba­jarish davomida, biror sababga ko’ra takrorlanishdan chiqish ta­lab etilsa, u Paskal algoritmik tilida EXIT operatori orqali amalga oshiriladi.

1-misol. A haqiqiy son berilgan bo’lsin. Shunday eng kichik butun musbat K sonini topish talab qilinsinki, bu son

3^k > A (*)

shartini bajarsin.

Yechish. Masalaning dasturini tuzish uchun 3^k ifodaning qiyma­tini saqlaydigan qo’shimcha o’zgaruvchi kattalik kiritishimiz lo­zim. Agar biz bu kattalikni U identifikatori bilan belgi­lasak, u holda Kq0 da uq1 dan boshlab, bitta qadam bilan o’zgarishida (*) formulani (darajaga ko’tarishni) UqU*3 rekkurent formula bilan almashtiramiz. U holda takrorlanishdagi hisobdan chiqish sharti U>A bo’ladi.

Yuqorida ko’rib chiqilgan operatordan foydalanib, ushbu misolning dasturini tuzamiz.

program wel;

var k: integer; y,m: real;

begin

y:q1; k:q0; m:q30;

while y

begin

y:qy*3; k:qkQ1;

writeln('kq',k,'yq',y)

end

end.

Natija, Mq30 son uchun eng kichik K son 4 ekan.

2-misol: Ushbu ifodaning qiymatini topish dastoifasi WHILE operatori yordamida tuzilsin:

x³-4xQ1

`Uq-----------, xv
|x|Q1

Bu yerda, xv va xo mos ravishda x kattaligining boshlangich va oxirgi qiymatlari, h uning o’zgarish qadami.

program prwel(input,output);

uses printer;

var

x,y,xb,xo,h : real;

begin

writeln(‘kiritilsin - xb,xo,h');

read(xb,xo,h);

x:qxb;

while xbegin

y:q(x*x*x-4*xQ1)G’(abs(x)Q1);

writeln(lst,'xq',x, ‘yq',Y);

x:qxQh;

end

end.