I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

VI-BOB. ISTE'MOLCHILAR, ISHLAB CHIQARUVCHILAR VA 

BOZORLAR SAMARADORLIGI

8

 

 

Iste'molchilar shukronalik kuni ziyofati uchun kurka sotib olish uchun oziq-

ovqat  do`konlariga  borganda  kurkaning  narxi  ularning  hafsalasini  pir  qilishi 

mumkin.  Shu  o`rinda  fermerlar  ham  o`zlari  bozorga  olib  kelgan  kurkalarning 

narxlari  yanada  yuqoriroq  bo`lishini  istashadi.  Bu  hech  ham  xayratlanarli  holat 

emas:  xaridor  olayotgan  mahsulotini  imkon  qadar  arzonroq  sotib  olishni  istaydi, 

sotuvchilar  esa  ularning  maxsuloti  bundan  ham  qimmatroq  narxda  sotsa  bo`ladi 

deb  o`ylashadi.    Lekin  bu  o`rinda  kurkaning  rosmana  narxi  qanday  bo`lishi 

kerakligi haqida jamiyatda qanday mulohazalar mavjud? 

Avvalgi  boblarda  biz  bozor  iqtisodiyoti,  talab  va  taklif  darajasi  tovarlar  va 

xizmatlar narxini va miqdorini belgilab berishini ko`rib chiqqan edik. Shuningdek, 

biz  bozorlarda  noyob  resurslarini  taqsimlashni  istak  -  xohishga  asoslanmagan 

holda  taqsimlanishi  yo`lini  tasvirlab  bergan  edik.    Boshqacha  aytganda,  bizning 

tahlillarga  ko`ra,  bu  holat  qoida  asosida  (nima  bo`lishi  kerak,)  emas,  balki  tabiiy 

(nima)  bo`ldi. Biz  kurkaning  narxi  kurkaga  bo`lgan  talabga  mos  ravishda  taklifni 

ta'minlashga moslanganligini bilamiz. Biroq, bu muvozanatda tayyorlangan kurka 

va iste’mol miqdori ozmi, ko`pmi yoki tengmi? 

Bu  bobda  biz  farovon  iqtisodiyot  mavzusini  muhokama  qilamiz,  bu  holat 

mavjud  zahiralarni  taqsimlash  qanday  qilib  iqtisodiy  farovonlikka  ta'sir  qilishini 

o`rganamiz. 

Biz 

bozor 

jarayoni 

ishtirokchilari  bo`lgan 

xaridorlar  va 

sotuvchilarning  foydalarini  o`rganamiz.    Undan  so`ng  bu  jarayonda  jamiyat 

qanchalik  ko`p  foyda  olishi  mumkinligini  tahlil  qilamiz.  Bu  tahlil  quyidagi 

xulosaga  olib  keldi:  bozorda  talab  va  taklif  muvozanati  xaridorlar  va 

sotuvchilardan  qabul  qilinadigan  umumiy  foyda  miqdorini    yuqori  darajaga 

oshiradi. 

Iqtisodiyotning 10 tamoyillaridan biri, 1-bobni  eslasangiz, bozorlar, odatda, 

iqtisodiy faoliyatini tashkil etishning eng  yaxshi yo`lidir. Farovon iqtisod ta’limoti 

                                                           

8

 

Ushbu bob G. Menkyuning “Mikroiqtisodiyot tamoyillari” (N. Gregory Mankiw “Principles of Microeconomics” 7 e.) 

kitobining VII bobi asosida tayyorlangan.137-159 bet

 

---

 

94 

bu  tamoyilni  to`liq  tushuntiradi.  Bu,  shuningdek,  kurkaning  mos  narxlari  haqida 

bizning  savolga  javob  beradi:  talab  va  taklifning  muvozanatidagi  narx    keng 

ma'noda, kurkaga  qo`yilgan  eng  munosib narx, chunki u   kurka  iste'molchilari  va 

kurka  yetkazib  beruvchilarning  umumiy  farovonligini  eng  yuqori  darajaga  olib 

chiqadi.  Kurka  iste'molchilari  va  kurka  yetkazib  beruvchilar  bu  maqsadga 

erishishganini  aytishadi,  lekin  ularning  hamkorlikdagi  harakatlarini  go`yoki 

ko`rinmas qo`l nazorati ostidagi bozor narxi tomonidan boshqariladi va bu harakat 

ularni farovonlikni-maksimallashtirish natijasiga qarab yo`naltiradi.