I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

 

7.3.Optimallashtirish: iste’molchi nimani tanlaydi? 

 

Bu  bobning  ham  maqsadi  iste’molchi  qanday  qilib  tanlov  amalga  oshirishini 

tushuntirish  hisoblanadi.  Bizda  analiz  ushun  ikki  muhim  manbaa  mavjud: 

iste’molchining  moliyaviy  ahvoli  (u  qancha  pul  sarflay  oladi)  va  iste’molchining 

xohishlari  (u  nimaga  pulini  sarflaydi).  Endi  biz  ushbu  ikki  qismni  birlashtirib, 

iste’molchining nima xarid qilish haqidagi qarorini tahlil qilamiz. 

Iste’molchining eng qulay tanlovi 

 

O`zimizning  qadrdon  Pepsi  va  pitsamizni  yana  bir  marotaba  “davraga  taklif 

etamiz”. Iste’molchi o`zi uchun eng yaxshi bo`lgan Pepsi va pitsa xaridi variantiga 

to`xtashi  mimkin  –  bu  uning  eng  so`ngi  tanlovi  bo`ladi.  Ammo,  iste’molchi  o`z 

budjet  sig`imiiga  ham  qarashi  kerak.  Chunki  bu  uning  yagona  moliyaviy  o`lchov 

manbaasi hisoblanadi. 

 

---

 

125 

 

Oltinchi  chizma  iste’molchining  budjet  sig`imii  va  befarqlik  egri  chizig`i 

variantlaridan  uchtasi  tasvirlangan.  Iste’molchi  yetishishi  mumkin  bo`lgan  eng 

befarqlik egri chizig`i variant bu chizmada uning budjet sig`imiiga tekkan nuqtadir 

(asimptota o`qi). Budjet sig`imii va befarqlik egri chizig`i kesishgan nuqta optimal 

nuqta  deyiladi.  Iste’molchi  A  nuqtani  afzal  ko`rishi  mumkin,  ammo,  budjet 

taqchilligi  bois  u  nuqtag  “chiqa  olmaydi”.  Iste’molchi  B  nuqtani  ham  tanlashi 

mumkin,  bu  nuqtada  befarqlik  egri  chizig`imavjudm  lekin  bu  nuqta  uni 

qoniqtirmaydi. Optimal nuqta Pepsi va pitsaning eng zo`r  kombinatsiyasi mavjud 

bo`lgan nuqta hisoblanadi. 

Eslab  qoling:  optimal  nuqtada  befarqlik  egri  chizig`I  va  budjet  sig`imiteng 

bo`ladi.  Biz  befarqlik  egri  chizig`ini  urinma,  budjet  sig`imini  o`zgarmas  deb 

olamiz.  Urinish  nuqtasi  Pepsi  va  pitsa  o`rtasida  ham  budjet  tomonidan,  ham 

qoniqish tomonidan eng befarqlik egri chizig`i. Xullas, iste’molchi ikki xil tovarni 

tanlaydi, shuning uchun befarqlik egri chizig`i nisbiy qiymatga ega bo`ladi. 

Yettinchi  bo`limda  biz  bozor  narxlari  iste’molchining  mahsulotlarga 

munosabatini  ko`rib  o`tgan  edik.  Iste’molchi  tanlovini  tekshirish  ba’zi 

xulosalarning  aslida  boshqachaligini  ko`rsatmoqda.  Tanlovni  amalga  oshirishda 

iste’molchi narxlarni ko`rib chiqadi songra, befarqlik egri chizig`ibilan nisbiy narx 

to`g’ri  keladigan  optimal  variantni  tanlaydi.  Nisbiy  narx  bu  bozor  sotishiga, 

iste’molchi  esa  xarid  qilishiga  mos  bo`lgan  narx  hisoblanadi.  Iste’molchining 

budjeti    optimal  qiymatida  bozorning  narx    taklifi  va  iste’molchi  sig`imi  teng