Ўзбекистон республикаси банк-молия академияси

Биринчидан, стресс-тест ўтказиш амалиёти бир 
омилли ва кўп омилли сценарийлар таҳлилига асосла-
ниши сабабли, ўзига хос мураккаб жараёндир. Бугунги 
кунда стресс-тест ниҳоятда камчилик банклар фақатгина 
Бош банк доирасида фойдаланмоқдалар. Банкларнинг 
ҳудудий филиалларида таҳлилчи мутахассисларнинг 
етишмаслиги сабабли, стресс-тестлашнинг қамрови тор-
лигича қолмоқда.
Иккинчидан, стресс-тест натижалари ҳаққоний чиқи-
ши учун тижорат банкларининг ҳар бир мижози бўйи-
ча кредит тарихи маълумотлари сўнгги 10-15 йил учун 
олиниши зарур. Аксарият банкларимизда мижозларнинг 
узоқ муддатли кредит тарихини жамлаш имконияти паст 
ҳисобланади.
Учинчидан, Ўзбекистон Республикаси Президенти-
нинг 2017 йил 12 сентябрдаги “Республика банк тизимини 
янада ривожлантириш ва барқарорлигини ошириш чо-
ра-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-3270-сонли қарорининг 
5-бандида тижорат банкларига банк таваккалчилиги ва 
унинг вужудга келишини барвақт аниқлаш, олдини олиш 
ва бартараф этишда банк имкониятларини ошириш учун 
турли сценарийларни қўллаган ҳолда, ҳар чоракда лик-
видлик позицияларининг стресс-тестларини олиб бориш 
тавсия этилган
27
. 
Ўз навбатида, Ўзбекистон Республикаси Адлия ва-
зирлигида 2015 йил 13 августда 2709-сон билан рўйхат-
га олинган “Тижорат банкларининг ликвидлилигини 
бошқаришга қўйиладиган талаблар тўғрисидаги” Низом-
нинг 51-бандида “…банклар ўзларининг ликвидлилик ҳо-
латларини ҳар чоракда камида бир марта стресс тестла-
ридан ўтказишлари лозим. Стресс тестларининг якуний 
27
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 12 сентябрдаги 
“Республика банк тизимини янада ривожлантириш ва барқарорлигини оши-
риш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-3270-сонли қарори. –Т.: “Ўзбекистон 
Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами”, 2017 йил, 38-сон.

---

44
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
натижаси бўйича таваккалчиликни бошқариш страте-
гиясини тўғрилаб боришлари керак. Стресс тестларининг 
натижаларидан келиб чиқиб банклар кутилмаган стресс 
ҳолатларида қўшимча маблағлар билан таъминлаш ре-
жаларини ишлаб чиқишлари зарур. Банклар стресс тест-
лари натижалари ва кўзда тутилмаган молиялашга доир 
тузилган режалар бўйича банк бошқаруви томонидан 
қабул қилинган қарорлар ҳақида Марказий банкка маъ-
лумотлар тақдим этишлари лозим. Банк Кенгаши 
ва бошқаруви стресс кўрсаткичлари ва тахминларини 
ҳамда кўзда тутилмаган молиялаш режаларини етарли-
лиги ва мувофиқлигини ўрганиб боришлари лозим”
28
ли-
ги, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2011 
йил 25 майда 2229-сон билан рўйхатга олинган “Тижорат 
банкларининг банк таваккалчиликларини бошқари-
шига нисбатан қўйиладиган талаблар тўғрисида”ги Ни-
зомнинг 7-бандида “тижорат банкларининг банк тавак-
калчилигини бошқариш бўлинмаси банкнинг молиявий 
ҳолатини, ликвидлилигини стресс-тестдан ўтказиш ва 
мижозларни скоринг таҳлил қилиш услубларини ишлаб 
чиқиш ва уларнинг қўлланилишини таъминлаш”
29
бел-
гиланган. 
Аммо ҳозирги кунда тижорат банкларида стресс-
тестлаш, кредит скоринги каби замонавий ёндашувлар 
ички стандартлар (меъёрий ҳужжатлар) даражасида 
эмас, яъни мазкур усулларни қўллаш талаблари, қамрови, 
баҳолаш мезонлари каби муҳим жиҳатлар тартибга 
солинмаган.