"moliya" kafedrasi mirzaev atxam xayrullaevich budjet jarayoni bosqichlari va uni tashkil etishni takomillashtirish masala

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

 

 

23 

II BOB. BYUDJET JARAYONINI TASHKIL QILISH VA TARTIBGA 

SOLISH MEXANIZMINING AMALDAGI HOLATI 

 

2.1 Davlat byudjeti daromadlarini shakllantirish va ularni turli 

darajadagi byudjetlar o’rtasida taqsimlashning holati 

 

 

Byudjet  munosabatlarini  tashkil  qilishning  dastlabki  jarayonlari  uning 

daromad  qismini  shakllantirishdan  iboratdir.  Byudjet  daromadlari  Byudjet 

funktsiyalaridan  kelib  chiqqan  holda  unga  yuklatiladigan  vazifalarni  amalga 

oshirish  uchun  zaruriy  moliyaviy  manba  rolini  o’ynaydi.  Shuning  uchun  ham 

daromadlarning asosiy funktsiyasi tegishli byudjet xarajatlarini amalaga oshirish 

uchun moliyaviy resurslarni shakllantirish hisoblanadi. 

Mahalliy byudjetlarning daromad va xarajat qismlari mustaqil va shu bilan 

birga o’zaro bir biriga bog’lik kategoriyalar hisoblanadi. Ulardan har biri o’ziga 

xos  xususiyatlarga  ega.  Daromadlar  mahalliy  hokimiyat  organlari  faoliyatining 

moliyaviy  bazasi  bo’lib  xizmat  qiladi,  xarajatlar  esa  hududiy  ehtiyojlarni 

qondirishga xizmat qiladi.  

Xarajatlar  bir  vaqtning  o’zida  daromadlarga  bog’liq,  daromadlar  esa,  o’z 

navbatida,  mahalliy  hokimiyat  organlarining  foydalanilayotgan  mablag’lar 

xajmiga  bog’liq.  Mahalliy  byudjetlarning  shakllanishi  jarayonida  mahalliy 

hokimiyat  organlari  va  ushbu  hududda  ro’yxatdan  o’tgan  yuridik  va  jismoniy 

shaxslar  o’rtasida  ma’lum  bir  pulli  munosabatlardan  kelib  chiqadi.  Bu 

munosabatlarni  namoyon  qilish  shakli  bo’lib  korxona  tashkilotlar  va  aholining 

turli  xil  soliq  va  nosoliq  to’lovlari  xizmat  qiladi.  Byudjet  daromadlari  ma’lum 

darajada  xujalik  yuritish  tizimi  va  usullariga,  shuningdek  jamiyat  hal  qiladigan 

masalalariga  bog’liqdir.  Masalan,  xo’jalik  yuritishning  ma’muriy-buyruqbozlik 

usulida,  ya’ni  barcha  ishlab  chiqarish  vositasitalari  davlat  ixtiyorida  bulganida, 

byudjetga  turli  xil  to’lovlarni  undirishning  qattiq  markazlashgan  tizimi  amal 

qilgan. 

 

Davlat budjeti soliqli daromadlarini shakllantirishda soliq turlarining roli 

---

 

 

 

 

24 

haqida so’z yuritadigan bo’lsak, asosiy soliq turlaridan bo’lgan jismoniy  

 1– jadval