Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

 
Tayanch  iboralar:  Global  muammolar.  Ularni  qal  qilish  yo’llari,  namoyon 
bo’lish  xususiyatlari.  O’zbekistondagi  ekologik  muammolar.  Jaqon  sivilizasiyasi. 
O’zbekistonda  sivilizasiya  rivojlanishining  xususiyatlari.  Iqtisodiy  isloqotlar. 
Iqtisodiy  plyuralizm.  Bozor  munosabatlari.  O’zbekiston  rivojlanishining  ustuvor 
yo’nalishlari. Ma’naviy barkamol avlod. 
 
 
 
 
ADABIYoTLAR: 
1.  Karimov  I.A.  O’zbekiston  demokratik  taraqqiyotning  yangi  bosqichida.T., 
2005 y. 

---

323 
 
2.  Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish va      
            yangilash, mamlakatni modernizasiya va isloh etishdir. T., 2005 
3.  Karimov 
I.A. 
O’zbekistonda 
demokratik 
o’zgarishlarni 
yanada 
chuqurlashtirish  va  fuqarolik  jamiyati  asoslarini  shakllantirishning  asosiy 
yo’nalishlari. T., 2002 
4. Karimov  I.A.  Ozod  va  obod  Vatan,  erkin  va  farovon  hayot-pirovard 
maqsadimiz. T., 2000  
5. Karimov I. «O’zbekiston XXI-asrga intilmoqda». T.,1999. 3-18-betlar 
6. Karimov I.A. Vatan ozodligi-oliy saodat. T., 1999 y. 
7. Karimov I.A. Kuchli davlatdan kuchli jamiyat sari. T., 1998 y. 
8. Karimov I.A. Buyuk kelajak sari. T., 1998. 3-66, 82-122-betlar 
9. Barkamol avlod orzusi. T., 1999 y. 
10. Mustaqillik: izohli, ilmiy-ommabop lug’at. T., 2006 y. 
11. Falsafa. T., 1999 “Sharq” nashriyoti, 446-492-betlar 
12. Falsafa. Ma’ruzalar matni. T., 2000, 289-312 betlar 
13. Falsafa asoslari. T.,  2005, 337-376-betlar 
14. Falsafa. Qomusiy lug’at. T., 2004 
15. Falsafa. Qisqacha izohli lug’at. T., 2004  
16. Falsafa.  Matluba  Ahmedovaning  umumiy  tahriri  ostida.  T.:  O’zbekiston 
faylasuflari milliy jamiyati. 2006 yil. 
 
1. 
Global  (umumbashariy)  muammolar,  ularni  hal  qilish  yo’llari  va 
imkoniyatlari 
Insoniyat  XX  asrda  bir  kator  muammolarga  duch  keldiki,  xozirda  ulardan 
qutulib  ketish  yoki  ketmaslik  bugungi  kunning  eng  dolzarb  masalasiga aylandi.  Agar 
XX  asrning  birinchi  yarmi  oxirlarida  insoniyat  qarshisida  asosan  bitta  umumbashariy 
muammo  —  yadro  halokatining  oldini  olish  kundalang  bo’lib  turgan  bo’lsa,  xozirda 
ularning  soni  birmuncha  ortdi.  Aholining
 
tabiiy  o’sishi,  fan-texnika  yutuqlaridan  tor 
manfaatlar  yo’lida  foydalanish,  bir  qator  mintaqalarda  murakkab  ekologik  vaziyatni 
vujudga  keltirdi.  Oqibatda  insoniyatning  kelajagi  xavf  ostida  kolayotganligi 
muammosi  kelib  chikdi.  Ushbu  muammo  umumbashariy  muammo  bo’lib,  uni  jahon 
xalqlarining  ishtirokisiz  hal  qilib  bo’lmaydi.  Umumbashariy  muammolar  deganda  biz 
insoniyatga  xavf  solib turgan,  butun  dunyo,  barcha  davlatlar  va  xalqlarning  ishtirokisiz 
yechish mumkin bo’lmagan muammolarni tushunamiz 
Tabiatga  kishilarning  zug’umi  kuchaya  borgan  sari  tabiiy  muvozanatning  buzilishi 
oqibatida kishilarning yashash tarzi, sog’ligi, ijtimoiy muqitga bo’lgan aks ta’siri tobora 
halokatli  tus  ola  boshladi.  Insoniyat  bunday  tahlikali  holatdan  faqatgina  har  qanday 
siyosiy,  mintaqaviy,  irqiy,  milliy,  diniy  va  boshqa  manfaatlarini  keyinga  surib, 
mushtarak umuminsoniy manfaatlar tevaragida jipslashish, zudlik bilan ta’sirli choralar 

---

324 
 
qo’llash  orqaligina  qutulishi  mumkin.  I.A.Karimov  "Butun  dunyo  yagona  va  o’zaro 
bog’liqdir. Bizning mushtarak burchimiz yer yuzini bolalarimiz va nabiralarimizga obod 
va baxtiyor yashashlari uchun munosib qilib qoldirishdir"
23
. -deb takidlagan edilar. 
Bugungi kunda quyidagi muammolar insoniyatga xavf solmoqda: 
— termoyadro urushi xavfining oldini olish va qurollanishni bartaraf etish; 
—jaqon iqtisodiyoti va ijtimoiy hayotning o’sishi uchun qulay shart-sharoit yaratish; 
— iqtisodiy qoloqlikni tugatish; yer yuzida qashshoqlik va ochlikka barham berish; 
— tabiiy boyliklardan oqilona va kompleks yondashgan holda foydalanish; 
— insoniyatning baxt-saodati yo’lida fan-texnika yutuqlaridan foydalanish uchun xalqaro 
hamkorlikni  yanada  faollashtirish  (eng  xavfli  kasalliklarga  qarshi  kurash,  koinotni 
o’zlashtirish); 
—  dunyo  okean  boyliklari  va  imkoniyatlaridan  unumliroq    foydalanish;  azon  qatlami 
yo’qolishi xavfining oldini olish va h.k.; 
—insoniyat  va  uning  kelajagi  to’g’risidagi  o’zaro  hamkorlikda  jiddiy  tadqiqotlar  olib 
borish;  kishi  organizmining  tobora  tez  sur’atlar  bilan  o’zgarayotgan  sun’iy  va  tabiiy 
muhitga moslashish jarayonini ilmiy taxlil qilish. 
Insoniyat oldida ana shu xildagi muammolarning kundalang turib qolishining o’ziyoq  
kishilik  sivilizasiyasi  o’ta  murakkab, 
o’ta  qaltis  bir  jarayonni  boshidan 
kechirayotganligidan  darak  beradi.  Umumbashariy  muammolarning  ba’zi  bir  guruhlari 
mavjudki, ularni hal qilishning o’zidayoq  butun planetamizdagi ijtimoiy hayotning keyingi 
ming  yillikdagi  aniq   manzarasini  chizib berish  uchun  hal  qiluvchi  ahamiyat  kasb  etishi 
mumkin. Bunday muammolar shartli ravishda uch guruhga ajratiladi:  
Birinchidan,  hozirgi  paytdagi  mavjud  ijtimoiy  kuchlar  o’rtasidagi  ziddiyatli 
munosabatlar  (ijtimoiy-iqtisodiy  sistemalar  o’rtasidagi,  mintaqaviy  ziddiyatlar, 
davlatlar, milliy va diniy nizolar va h.k) bo’lib, bular shartli ravishda "intersosial" mu-
ammolar  deb  hisoblanadi.  Ular  urush  va  tinchlik,  mehnat  resurslaridan  foydalanish 
darajasi va shu kabilarni ham uz ichiga oladi. 
                                                             
23