Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara

, 
xulosa yoki  rezyume.
Maqola qanday yoziladi? Maqola yozishda,  avvalambor, ushbu maqola ikki 
asosiy  turkumning  qay  biriga  tegishli  ekanligini  aniqlab  olishimiz  lozim.  Ya’ni 
yaagilik maqolami yoki o‘ziga xos hikoyami?
Ko‘pchilik  OAV  tashkilotlan  aholiga  xabar  yetkazish  uchun  xabarlar 
(relizlar)dan  foydalanadi.  Press-relizlar  biron  bir  hodisa  yoki  muammoni 
yoritishda  ishlatiladi.  Uning  hajmi  asosan  bir  betdan  ko‘p  boimaydi.  Ba’zi 
OAVlarda  niuharrirlaming  tajribasizliklari  yoki  vaqt  yetishmovchiligi  tufayli 
berilayotgan  axborot  uzatilgan  yangiliklar  bilan  bir  xil  (takrorlangan)  bo‘lib 
qolishi  mumkin.  Ko‘p  hollarda  press-relizni  malakali  muharrir  tomonidan  tahrir 
qilishda  vaqt  yetishmaydi.  Natijada  talab  darajasidagi  materialni  chop  etish 
qiymlashadi.
Ba’zi  paytlarda jumalist  turli  shakldagi  maqolalar  yaratishi  kerak  bo‘ladi: 
material bir martali  xabar yoki  muntazam berib boriladigan hikoyami.  Bu holatda 
asosiy fikmi saqlab qolish uchun muharriming tekshiruvidati qochish kerak.
128

---

Press-reliz qanday yozilishi haqida alohida to'xtalib o‘tmoqchimiz.
Press-reliz (yangiliklar)ning strukturasi (tuzilishi)
Reliz  “yangilik”  degan  ma’noni  anglatadi.  Shuning  uchun  unda  faqat 
yangiliklar  uzatilib,  sharh  yoki  kimningdir  fikrini  o‘z  ichiga  olmaydi.  Relizning 
asosiy  maqsadi:  Kim?,  Nima?,  Qachon?,  Qayerda?  Nimaga?  va  Qanday  qilib? 
degan  savollarga  javob  berish. 
Bunga  qaramay  ba’zi  tele,  radio  va  gazeta 
jurnalistlari bu qoidani chetlab o ‘tib, o'zl arming fikrlarini yangiliklarga kiritadilar. 
Press-relizning maqsadi -  faqatgina axborot yetkazislidan  iborat.  Sharlilovchming 
munosabati matnning boshqa turlarida ishlatilishi mumkin.
“Teskari piramida”. Matnning tuzilishi ushbu qoidaga bo‘ysunishi lozim. Bu 
modelda  maqola  matni  qay  tarzda  yaratilishi  kerakligini  ko‘rishimiz  mumkin. 
Birinchi  abzasga  alohida  ahamiyat  berish  kerak.  Muhim  boimagan  faktlar 
maqolaning 
oxirida 
beriladi. 
Matn 
yaratishnmg 
bu 
usuli 
zamonaviy 
juraalistikaning  ilk  paydo  bo‘lgan  davridan  boshlangan.  Telekommunikatsiya 
vositalarining  ilk  faoliyatida  ham  telefon  yoki  telegraf  orqali  ma’lumot  uzoq 
masofalarga uzatilgan.  Ko‘pincha  aloqa uzilishi  b o lib   turgani  sababli  eng  asosiy 
ma’lumot  birinchi  b o iib   uzatilgan.  Agar  jumalist  saosiy  ma’lumotni  matnning 
oxirida beradigan  boisa, ma’lumotni to‘liq uzata oimay qolishi mumkin.
Yozishni  qanday boshlash kerak?
To‘nkarilgan  piramida  nazariyasiga  ko‘ra  asosiy  ma’lumot  maqolaning 
boshida berilib,  asosiy  savollarga javob  berishi  lozim .  Bu  savollar:  Kim?,  Nima?, 
Qayerda?,  Qachon?,  Nimaga?,  Qanday  qilib?  Yana  maqolaning  bosh  qismida 
ma’lumotning  manbasi  ham  berilishi  kerak  (“ishchi  guruh  a’zosining 
ta’kidlashicha”, “kompamya boshiig  imng so'zlariga кота” kabij.
Qanday davom ettirish kerak?
Boshqa,  keyingi  mayda  detallar muhimligi  darajasiga  qarab  ketma-ketlikda 
berib  boriladi.  (Muhimroqlari  tepada,  ikkinchi  darajali  ma’lumotlar  pastroqda 
beriladi.)