Tikuv 1-123 (2013). P65

4.7. IKKI IPLI ZANJIRSIMON BAXYALI «ZARIF» (O‘ZBEKISÒON)
ÒIKUV MASHINASI
Bu mashina tikuvchilik va trikotaj buyumlari detallarini ikki
iðli zanjirsimon baxyaqator yuritib tikishga mo‘ljallangan.
«Zarif» tikuv mashinasi Òoshkent Òo‘qimachilik va yengil sanoat
instituti olimlari tomonidan yaratilgan bo‘lib, muallif ismi bilan
atalgan.
Hozirgi ðaytda bu mashina uchun Amerika, Polsha, Kanada,
Rossiya, Xitoy va O‘zbekiston davlatlari tomonidan ðatent berilgan
va «DURKOPP» firmasida ishlab chiqarish ko‘zda tutilgan.
Òexnik ko
‘
rsatkichlari
1. Bosh valining aylanisshlari soni, ayl/min...............................5000
2. Baxya uzunligi, mm........................................................0,5–5
3. Òikilayotgan gazlama qalinligi, mm...........................................5
4. Òeðkining ko‘tarilish balandligi, mm.........................................7
«Zarif» tikuv mashinasi boshqa ikki iðli zanjirsimon baxyali tikuv
mashinalariga nisbatan quyidagi xususiyatlari bilan ajralib turadi:
– Materialni baxya tashlamasdan tikadi;
– mashina ishchi organlari holatini o‘zgartirmasdan turib turli
tiðdagi materiallarni tikishi mumkin;

---

138
– bosh valning bir marta aylanishda baxya hosil bo‘lishi va
taranglanishi ta’minlanadi;
– ostki va ustki iðlarni taranglash uchun alohida ið tortgichlar
qo‘llanilgan;
– tikuv mashinasi yuqori ðuxtalikka va umrboqiylikka ega.
«Zarif» tikuv mashinasi igna, gazlamani surish, kulachokli ið tort-
gich, chalishtirgich, ostki iðni itargich mexanizmlaridan tuzilgan.
Bu mashinada hosil qilinadigan ikki iðli zanjirsimon baxyaqa-
torning oddiy zanjirsimon baxyaqatorlardan farqi shundaki, ustki
iðning halqasi baxyaqator iðiga bo‘ylama tortilgan, ustki va ostki
iðlar halqalari 180° ga buralgan holatda bo‘ladi.
Igna (1) ustki iðni material (2) ni teshib, igna ðlastinasi(3)
ariqchasi bo‘ylab olib o‘tib, oxirgi holatidan ko‘tarilish ðaytida
halqa hosil qiladi (77-a rasm) va bu halqaga chalishtirgich (5)
ilmog‘i kiradi. Ostki ið ið tortgich (7) orqali ið yo‘naltirgich (8)
va igna ðlastinasi(3) ariqchasidan o‘tkaziladi. Chalishtirgich (5)
aylanma harakatlanishi ustki ið (5) halqasini kengaytirib, uni o‘z
atrofidan aylantira boshlaydi. Bu ðaytda kengaytirgich (6), ið
yo‘naltirgich (8) ustidan o‘tib, ostki ið (4)ni chalishtirgich harakat
yo‘nalishida itaradi (77-b rasm).
Baxya hosil bo‘lish jarayonida ostki ið yengil taranglashgan
holatda bo‘lishi kerak. Shu sababli ham ostki iðni sozlash quril-
masiga ðrujina o‘rnatilgan. Chalishtirgich (6) keyingi aylanishda
ustki ið (1) ning halqasi chalishtirgichdan 180° ga buraladi (77-e
rasm). Bu ðaytda kengaytirgich (6) ostki ið (4) ni chalishtirgich
harakat yo‘nalishiga uzatadi.
Chalishtirgichning navbatdagi aylanishida (77-e rasm) material
(2)ning surilishi boshlanadi va chalishtirgich (5) ostki ip (4) ni
ilib olib, ustki ið halqasidan o‘tkazadi. Bu ðaytda kengaytirgich
(6) ortga harakatini davom ettiradi. Chalishtirgich (5) buralishda
(77-f rasm) ustki ið halqasi chalishtirgich ustidan sirg‘alib tushadi
va ið tortgich yordamida tortilishi bilan bir vaqtda gazlama
surilishi tugallanadi. Ostki ið (5) halqasi esa 180° ga buriladi
(77-h rasm).
Igna (1) ostki holatidan ko‘tarilishida (77-g rasm) ustki ið
hosil qilgan halqani chalishtirgich (5) ilmog‘i ilib oladi. Bu vaqtda
ostki ið (4) halqasi chalishtirgich (5) ning bo‘rtgan qismida
joylashgan bo‘ladi.
Chalishtirgich (77-i rasm) o‘zining keyingi aylanishi davomida
ustki ið halqasini kengaytirib, ilmog‘i bilan ostki ið (5) halqasiga
kiradi va ustki ið halqasini ostki ið halqasi bilan chalishtiradi.

---

139
1
2
3
5
7
6
4
5
8
4
3
2
1
1
2
3
3
6
4
1
2
3
4
8
7
5
a
b
1
2
3
4
6
5
d
e
7
8
4
3
2
1
2
3
4
1
6
E
A
B
D
5
1
2
3
4
8
7
1
F
4
2
3
8
7
G
1
2
8
7
5
g
f
5
5
5
3

---

140
Faqat shundan keyin ostki ið (4) halqasi chalishtirgichdan chiqadi
(77-j rasm). Hosil bo‘lgan baxyaqator ið tortgich mexanizmlari
yordamida taranglanadi (63-k rasm).