Bazidioomikota filumi. Uredinales tartibi

Turkum: Gimnosporangium (
Gymnosporangium
). 
Bu turkum turlarining 
urediniobosqichi yo’q, teliobosqichi bahorda, esiobosqichi esa yozda rivojlanadi. 
Ular har xil xo’jayinli: teliobosqichlari archa (
Juniperus
), sarv (
Cupressus
), 
sarvsimon daraxt (kiparisovik - 
Chamaecyparis
) turlarida, esiobosqichi esa 
ra’noguldoshlarga mansub daraxtlarda – olma, nok, behi va do’lanada rivojlanadi. 
Zararlangan asosiy xo’jayin o’simlik turi bilan bog’liq holda poyalarda jodugar 
supurgisi, urchuq shaklli rak yaralari yoki xo’jayin o’simlik to’qimalari hamda 
zamburug’ 

---

gifalaridan tashkil topgan gallar hosil bo’ladi. Teliosporalari 2 hujayrali, uzun 
oyoqchali, namlanganida shilimshiq modda bilan o’raladigan apelsin tusli 
to’dachalar hosil qiladi. Bu to’dachalar zararlangan daraxtlar poyalari va 
novdalaridan mollarning uzun shoxlariga o’xshab chiqib turadi. 
Bu turkum turlarining oraliq xo’jayin o’simliklardagi esiylari 
Roestelia 
tipli, 
faqat ushbu zamburug’larga xos bo’lgan qil, tikoncha, gall va so’galchalar shakliga 
ega. 
Gymnosporangium juniperi-virginiana 
turining asosiy xo’jayini archaning 
Juniperus virginiana 
turi, oraliq xo’jayinlari esa olma turlaridir, shuning uchun bu 
turni archa- olma zangi, deb atashadi. Zangning bu turi Shimoliy Amerikada keng 
tarqalgan va esial bosqichida olma bog’lariga katta zarar yetkazadi. Bahorda olma 
barglarida va keyinroq mevalarida zamburug’ning ko’za shaklli spermogoniylari va 
Roestelia 
tipli esiylari rivojlanadi. Ularda hosil bo’lgan esiosporalar yozda olma 
daraxtlari yaqinlaridagi archalarning ignabarglari va tinim davridagi kurtaklarini 
zararlaydi. Patogen archa to’qimalarida dikariotik miseliy shaklida qishlaydi. Archa 
novdalari uchlarida diametri 5 sm gacha keladigan telial gallar hosil bo’ladi, 
keyinroq bu gallardan mollarning shoxlariga o’xshash, qizg’ish-apelsin shaklli 
teliyalar ko’plab o’sib chiqadi. Yomg’irli havoda bu shoxlar shilimshiq modda bilan 
qoplanadi va har birining uzunligi 2,5 sm ga yetishi mumkin. Har bir shoxda minglab 
teliosporalar hosil bo’ladi. Teliyalar o’sganida kuch bilan otiladigan bazidiosporalar 
hosil bo’ladi. Olma daraxtlariga tushgan bazidiosporalar uning to’qimalarini 
zararlaydi va patogen bir avlodining rivojlanish sikli yakunlanib, keyingisi 
boshlanadi. Bu kasallikka qarshi olma daraxtlari atrofidagi archalarni yo’qotish usuli 
qo’llanilgan, ammo samarasi yetarli bo’lmagan. Shu sababdan olma daraxtlariga 
ditiokarbamatlar va triazollar guruhlariga mansub fungisidlar purkaladi hamda 
zangga chidamli olma navlari ekiladi. 
O’zbekistonda 
Gymnosporangium 
turkumining to’rt turi: 1) 
G. confusum 
do’lana turlari (I) va archada (
Juniperus excelsa
) (III) Toshkent va Samarqand 
viloyatlarida; 2) 
G, fuscum 
nokda (I) Surxondaryo viloyatida; 3) 
G. fusisporum 
archada (III) va 
Cotoneaster 
turlarida (I) Toshkent va Samarqand viloyatlarida; 4) 
G. turkestanicum 
qizilchetan (ryabina) (I) va archa turlarida (III) Toshkent 
viloyatida qayd etilgan (Ramazanova i dr., 1986).