Bog'liq 4-MAQOLA NamDU - ПЕДАГОГИКА секцияси туплами
Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги 545
o’rgatish‖ to’gri‖ yo’lga‖ qo’yilmasa‖ o’quvchilarda‖ eslash‖ qiyin‖ jarayonga‖ aylanib‖
qolishi mumkin.
Axborotlarni‖ eslab‖ qolish,‖ esga‖ tushirish,‖ esga‖ saqlash‖ usullarini‖ o’rgatish‖
mantiqiy‖ xotiraning‖ rivojlanishiga‖ turtki‖ bo’ladi.‖ Shuning‖ uchun‖ ham‖ bolalarning‖
xotirasining rivojlanishiga‖yosh‖davrlarini‖hisobga‖olgan‖holda‖alohida‖e’tibor‖berish‖
kerak.‖ Keraklicha‖ e’tibor‖ berilmasa‖ bola‖ voyaga‖ yetganda‖ ham‖ ma’lum‖ bir‖
qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin.[3]
Inson yoshi otgandan keyin ham xotirasi sustlashib boradi. Bugungi kunda
eslab‖qolish‖usullarini‖to’g’ri‖o’rgatilmagan‖o’quvchilarga‖hamda‖yoshi‖katta‖shaxslar‖
xotirasining samarali ishlashi uchun mutaxassislar tomonidan ishlab chiqilgan turli
xildagi mashqlar tavsiya etiladi. Inson doimo ushbu mashqlarni bajarib tursa xotirasi
avvalgiday‖ mustahkam‖ bo’lishi‖ tajribalarda‖ isbotlangan.‖ Mutaxassislar‖ tomonidan‖
xotirani yaxshilash maqsadida bir qator mashqlar ham tavsiya etiladi. Quyida
ulardan‖bir‖nechtasini‖misol‖qilib‖o’taman.
1. She’r yod olish mashqi. Barchamizga‖malumki‖ she’riy‖misralar‖o’zaro‖qofiya‖
orqali bir-biri‖bilan‖bog’lanadi.‖Inson‖miyasi‖shunday‖tuzilganki,‖she’r‖yod‖olayotgan‖
inson‖ bir‖ so’zni‖ aytsa,‖ so’zning‖ qofiyadoshi‖ miyamizda‖ darrov‖ signaldek‖ paydo‖
bo’ladi.‖Bu‖mashqni‖bajarish‖orqali‖inson‖ma’naviy‖dam‖ham‖oladi.‖Tajribalarda aks
etilishicha‖ muntazam‖ ravishda‖ she’r‖ yod‖ olib‖ yuradigan‖ insonlar‖ yosho‖ o’tgandan‖
keyin ham xotirasidan kamdan-kam hollarda shikoyat qilar ekanlar.
2. Til o’rganish mashqi. O’z‖ona‖tilisidan‖boshqa‖tillarni‖o’rganish‖ham‖xotirani‖
ma’lum‖bir‖darajada‖mustahkamlab‖boradi.‖Ayniqsa‖yangi‖so’z‖o’zlashtirilayotganda‖
tarjimani‖ turli‖ assotsiatsiyalar‖ ya’ni‖ bog;lanishlar‖ bilan‖ o’zlashtiriladi.‖ Bu‖ esa‖
xotiraning‖faolligini‖oshiradi.‖Bundan‖tashqari‖inson‖til‖o’rganishi‖jarayonida‖miyasi‖
ma’naviy‖ oziqlanishi‖ ham‖ mutaxassislar‖ tominidan‖ isbotlangan.‖ Inson‖ doimo‖ o’z‖
ustida ishlar ekan xech qachon xotirasidan shikoyat qilmaydi. Aksincha xotira
yanada mustahkamlanib boradi, aql esa charxlanadi.
3. Raqamlar bilan ishlash mashqi. Bu mashq ham xotirani mustahkamlovchi
ishinchli‖ usullardan‖ biri.‖ Matematika‖ sohasi‖ vakillarining‖ xotirasi‖ o’zi‖ yaxshi‖
rivojlangan‖bo’ladi.‖Chunki‖ular‖doimo‖xisob-kitib‖ishlari‖bilan‖mashg’ul‖bo’lishadi.‖
Raqamlar bilan oid barcha kasb egalari xotirasi qolgan kasb egalarinikiga qaraganda
mustahkamroq ekanligi tajribalarda isbotlangan. Oddiy raqamlar bilan ishlash
mashqida‖ma’lum‖bir‖ketma-ketlikda sonlar aytiladi, inson esa u raqamlarni ketma-
ketlikda‖ takrorlashi‖ kerak‖ bo’ladi.‖ Bu‖ mashq‖ asosan‖ eslab‖ qolish‖ hamda‖ esga‖
tushirish jarayonlarini mustahkamlaydi.
Yuqorida‖ ko’rsatilgan‖ mashqlardan‖ tashqari‖ inson‖ kundalik‖ ovqat‖ ratsioniga‖
ham‖alohida‖e’tibor‖brishi‖xotira‖mustahkamligida‖alohida‖ahamiyatga‖ega.‖Insonga‖
kunlik oqisl, uglevod va vitaminlar yetsihmasa xotira pasayish holatlari kuzatiladi.
Bundan‖tashqari‖kunlik‖iste’molda‖xotirani‖yaxshilaydigan‖yong’oqli‖mahsulotlardan‖
ham tanovil aylasa, inson hech qachon xotirasidan shikoyat qilmaydi.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, bolaning, umuman olganda esa
rivojlanayotgan kichik maktab yoshidagi‖ ‖ o’quvchining‖ xotirasining‖ rivojlanishi‖