Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

dictionary
бутун бир тил бирликларининг 
нисбатан энг тўлиқ тўплами бўлса, 
vocabulary
тор қамровли, маълум бир соҳага оид сўзларни 
қамраб олади ва унда сўзлар изоҳсиз келтирилади. Шунингдек, ушбу истислоҳ кишининг сўз 
бойлиги, ўрганилаётган чет тили бирликлари киритилган шахсий қайдномани англатади. 
Glossary
эса у ёки бу матнда учрайдиган маълум бир сўзлар изоҳини қамраб олади [3]. Албатта, ҳаракат 
тарзи ифода воситаларининг луғатларда берилишини биз қуйида биринчи тур луғатлар доирасида 
тадқиқ этамиз. Таъкидлаш жоизки, инглиз тилидаги катта изоҳли луғатлар ўзининг қомусий 
характери билан ўзбек тилидаги луғатлардан ажралиб туради. Бунга сабаб, замонавий инглиз 
луғатчилиги тарихан шаклланган луғатчилик мактаби тамойилларига асосланади. Гарчи инглиз 
изоҳли луғатлари бошқа Европа тилларидан, хусусан, француз, немис тилларидаги изоҳли 
луғатлардан бир қадар кеч шаклланган бўлса-да, улар дунё луғатчилиги ривожига улкан ҳисса 
қўшди. “Инглиз тилининг биринчи изоҳли луғати 1604 йилда Роберт Колдри томонидан тузилган. 
Тилшунос ва танқидчи Самуэль Жонсон томонидан 1775 йилда битирилган “Инглиз ёзувчисининг 
норматив изоҳли луғати” эса инглиз луғатчилиги соҳасида туб бурилиш ясаб, янги даврни бошлаб 
берди. Бироз вақт ўтгач, Америка лексикографияси ҳам ривожланиш сари одимлай бошлади ва 
натижада илк Америка изоҳли луғати шаклланди. Ушбу луғат Самуэль Жонсон исмли бошқа бир 
америкалик луғатшунос томонидан тузилган [3] ва тўлиқ шаклда интернет тармоғига 
жойлаштирилган бу луғат дунёнинг турли нуқталаридан фойдаланиш имконини яратиб беради. 
*
44
Андижон давлат университети мустақил изланувчиси, 
[e-mail]
 

---

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti