Z. T. G‘ulomov, R. X. Nabiullin, G. Z. Kamilova jismoniy tarbiya va sport menejmenti о ‘zbekiston Respublikasi Oliy va о ‘rta maxsus ta ’lim vazirligi tomonidan 5610500 «Sport faoliyati

Jahon m oliyaviy inqirozi sharoitida sanoat menejmentining
sport rivojiga ta’siri.
65

---

taraqqiy topgan davlatlaming ish tajribalari va ular erishgan 
yutuqlariga asoslangan fikrlar ham o‘z ifodasini topgan.
Prezidentimiz I.A. Karimovning «Jahon moliyaviy-iqtisodiy 
inqirozi, 0 ‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning y oilari va 
choralari» nomli asarlarida va Mamlakatimizni modemizatsiya 
qilish va yangilashni izchil davom ettirish - davr talabi, 2008-yilda 
mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2009- 
yilga moijallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘na- 
lishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma’ruzasi 
hamda 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi 
va Senatining 2010-yil 27-yanvarda bo‘lib o'tgan qo‘shma 
majlisidagi «Mamlakatimizni modemizatsiya qilish va kuchli 
fuqarolik jamiyati barpo etish - ustuvor maqsadi-mizdir» va 2009- 
yilning asosiy yakunlari va 2010-yilda 0 ‘zbekistonni ijtimoiy- 
iqtisodiy rivojlantirishning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga 
bagishlangan Vazirlar Mahkamasining 2010-yil 29-yanvarda bo iib
o‘tgan majlisidagi «Asosiy vazifamiz - Vatanimiz taraqqiyoti va 
xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir» nomli ma’ruzalarida 
keltirilgan ilmiy va amaliy m aium otlar jismoniy tarbiya va sport 
sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan mutaxassislar uchun ham nazariy, 
ham uslubiy jihatdan nihoyatda zarur deb bilamiz.
Inqiroz - kutilmagan darajada jamiyatning barcha jabhalariga 
zarar- keltiradigan va yangicha faoliyat yuritishga undaydigan 
siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy voqelikdir.
Prezidentimiz Islom Karimovning «Jahon moliyaviy-iqtisodiy 
inqirozi, 0 ‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning y oilari va 
choralari»ni o‘zida aks ettirgan asarini hamda jahon miqyosidagi 
olim va mutaxassislarning fikrlarini o'rganishning dolzarbligi aynan 
muhim masala ekanligini his qilgan holda, biz iqtisodiyotimizning, 
ayniqsa, jismoniy tarbiya va sport sohasi rivojining kelajakdagi aniq 
istiqbol rejalarini tuzish, ulami amalga oshirishda muhim omil 
ekanligini, undan jismoniy tarbiya va sportni boshqarishda unumli 
foydalanish mumkin ekanligiga ishonch hosil qilib turibmiz.
Qayd etilgan inqiroz sabablari har bir davlatning iqtisodiy 
rivojini ta’minlashda muhim omil hisoblanadi, ularning oqibatlari 
iqtisodiy ko‘rsatkichlaming o ‘sishi yoki pasayishida namoyon 
boiadi. Shuning uchun biz, jismoniy tarbiya va sport vakillari har
66

---

doim iqtisodiyotimizning rivojlanishidan manfaatdor ekanligimizni 
yashirmaymiz, Prezidentimizning barcha tashabbuslarini qoilab- 
quvvatlaymiz va o ‘z hissamizni qo‘shishga harakat qilamiz. Biz 
ushbu xayrli ishdagi o ‘z hissamizni birinchi navbatda yaxshi bilim 
olishda va jismonan, aqlan barkamol avlod boiib yetishishda deb 
bilamiz.
Jahon iqtisodiy inqirozi eng masshtabii boiib, barcha mamla- 
katlarga birdek tarqaldi va u mutaxassislar prognoziga ko‘ra 2010 
va undan keyingi yillarda ham davom etadi. Hozirda jahon moliya­
viy inqirozining mohiyati, kelib chiqish sabablari va oqibatlarini 
chuqur o ‘rganish, undan to‘g‘ri xulosa chiqarish, ayniqsa, 
0 ‘zbekiston sharoitida mahalliy xususiyatlami inobatga olgan holda 
ish yuritish eng dolzarb muammolardan hisoblanadi. Haqiqatdan 
ham, jahon moliyaviy inqirozining har xil davrdagi, har yerdagi 
kelib chiqish sabablari va oqibatlariga e’tibor qiladigan boisak, turli 
davlatlarda u o ‘ziga xos xususiyatlarga va mohiyatga ega ekanligini 
ko‘rishimiz mumkin. 1919-yiIdan hozirgi kungacha boigan davmi 
ko‘radigan boisak, ushbu jarayon deyarli uzluksiz ravishda turli 
mamlakatlarda takrorlanib kelgan.
Jahon moliyaviy inqirozining asosiy davrlari, sabablari va 
oqibatlarini 5-jadvaldan ko‘rishimiz mumkin.
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining sabablarini umumlash- 
tiradigan boisak, u quyidagilardan iborat boiadi: 1. Kredit va 
qimmatbaho qog‘ozlar bozorlarida o ‘z manfaatlarini ko‘zlab turli 
spekulyativ amaliyotlarga berilib ketgan banklar faoliyati ustidan 
yetarli darajada nazorat yo‘qligi. 2. Banklar likvidliligi, ya’ni to io v
qobiliyatining zaifligi bilan bogiiq muammoning keskinlashuvi.
3. Kredit bozoridagi tanglik, sodda qilib aytganda pul mablag4- 
larining yetishmasligi. 4. Moliya-bank tizimidagi inqiroz jarayonlari 
deyarli butun dunyoni qamrab olayotgani, retsessiya va iqtisodiy 
pasayishning muqarrarligi.
Iqtisodiy inqiroz - bu iqtisodiyotning davriy tebranishlaridagi 
o‘zgarish b o iib , ular tovar va xizmatlarga boigan yalpi talab va 
yalpi taklif o ‘rtasidagi nomutanosiblik, makroiqtisodiy muvoza- 
natning buzilishi oqibatida vujudga keladi.
67

---