Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент ирригация ва мелиорация

1.15-расм. Бухоро вилояти Шофиркон туманидаги психрофил 
ҳолатида ишлайдиган кичик ўлчамли БГҚ:
1 – газгольдер; 2 – газ 
қувури; 3 – гўнг солиш бўғзи; 4 – тўкиш қувури; 5 – биореактор; 6 – 
тўкиб олиш крани 
КЮД 26 йилдан буѐн тўхтовсиз (қишин-ѐзин) ишлатилиб 
(йилида икки марта бир кундан техник қаров ўтказилади) келаѐтган 

---

44 
қурилма шу кунгача фойдали ҳажмининг 2,5 … 3% ини ташкил 
қилди. 
Атроф-муҳитдаги табиий ҳарорат ўзгаришининг биогаз чиқи-
шига кескин таъсири қурилманинг иш жараѐнидаги асосий камчили-
ги ҳисобланади.
Кичик ўлчамли биореакторнинг суткалик об ҳавони ўзгаришига 
кескин таъсирини кўриш учун унинг кечки вақтда (қуѐш кўринмаган 
ҳолатда) оддий кўз билан солиш бўғзидаги биомасса сатҳи кескин 
тушиб кетганидан билиш мумкин. Бундай ҳолатда КЮД юкланса, 
эртасига уфқдан қуѐш кўриниши билан биореакторнинг тўкиш бўғ-
зидан ортиқча солинган биомасса ерга тўкила бошлайди. 
Бундай қурилмадан кундалик олинаѐтган биогаз миқдори таҳлил 
қилинганда иссиқ кунларда биогаз миқдори кўпайгани ва шу куннинг 
ўзида тунги ҳолатда газ чиқиши жуда кам миқдоргача тушиб
кейинги кун яна ўз ҳолатига қайтганлиги сезилади (1.16-расм).
1.16-расм: Психрофил ҳолатда ишлаѐтган иссиқлик ҳимоясиз 
бўлган биогаз олиш қурилмасининг суткалик газ чиқиш 
таҳлили;
қуѐшли куннинг 32…40
0
С ва тун вақтидаги 16… 22
0
С
ҳароратида
Суткада ҳар бир соат ичида олинган газ миқдори ѐзиб 
борилганда жуда секинлик билан ўзгариши маълум бўлади ва у 

---

45 
биореакторнинг фойдали ҳажмининг м
3
/м
3
сутка биогаз, нисбатини 
ташкил этади. Ҳарорат тушиши билан реактордан чиқаѐтган биогаз 
миқдори ҳароратга мутаносиб ҳолда камайиши кузатилди. Бу 
қурилманинг фойдали ҳажмдан олинадиган газ жуда кам бўлишига 
қарамасдан органик чиқиндиларга аэроб усулда ишлов беришдан бир 
неча баробар қисқа вақт ичида таркибидаги патоген микрофлора 
йўқотилиши ва бегона ўт уруғи 100 % гача камайиши улардан ерлар 
унумдорлигини оширишда фойдаланиш афзаллигини кўрсатади. 
Психрофил ҳолатни таҳлил қилиш мақсадида Тошкент 
ирригация ва мелиорация институтининг Бухоро филиали 
иссиқхонасида фойдали иш ҳажми 1,2 м
3
(1.17-расм) ва Ғиждувон 
туманидаги «Навзакарон» посѐлкасида фойдали иш ҳажми 4,8 м
3
ли 
биореактор (1.18-расм) 2011 йил ноябрь ойидан бошлаб 2012 йил
март ойининг биринчи ўн кунлигигача табиий об-ҳаво ўзгаришига 
биогаз олиш миқдорини реакторлар ҳажмига боғлиқлик ҳолати 
текширилди.