1. боб. ЙЎЛ Ҳаракатини ташкил етишнинг асосий йўналишлари

---

3 
1. БОБ. ЙЎЛ ҲАРАКАТИНИ ТАШКИЛ ЕТИШНИНГ
АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ 
 
1.1.
 
ҲАРАКАТНИ ТАШКИЛ ЕТИШНИНГ
МАҚСАД ВА ВАЗИФАЛАРИ 
 
Таянч сўзлар ва иборалар:
ҳаракат – қонун; меъёр; транспорт оқими; 
хавфсиз ҳаракат. 
Автомобил йўлларида ҳаракат тартибсиз равишда вужудга келади. Ҳар 
бир ҳайдовчи ўзига қулай ҳаракат режимини танлайди ҳамда ўзи танлаган 
ҳаракат режимини бошқа ҳаракат қатнашчиларига таъсири билан 
ҳисоблашмайди. Шунингдек, турли русумли автомобилларнинг ҳар хил 
динамик сифати ҳаракат режимига таъсир қилиши муқаррар. Йўл ҳаракатида 
автомобилларнинг ўзаро таъсири ҳаракат миқдори қанча кўп бўлса, шунча 
орта боради.
Йўл ҳаракатини ташкил етиш
– транспорт воситалари оқимини 
максимал даражада йўлнинг геометрик ўлчам имкониятларидан фойдаланиб, 
унинг ҳар хил бўлакларида хавфсиз ҳаракат режимини ва юқори ўтказиш 
қобилиятини таъминлашга қаратилган тадбирлар тизимидан иборат. Йўл 
ҳаракатини ташкил етиш тамойиллари транспорт оқимини тўғри 
юналтиришга, керак холларда уларни тезликлар бўйича гуруҳларга 
ажратишга, ҳар бир йўл бўлаги учун рационал тезликларни белгилашга, 
ҳайдовчиларга ўз вақтида ҳаракат маршрути ва йўл шароити тўғрисида 
ахборот беришга қаратилган. 
Ҳаракатни ташкил етишни такомиллаштириш прогрессив бошқариш 
(ҳаракатни бошқаришнинг автоматик тизими; светофор объектларини «яшил 
тўлқин», «яшил кўча» тизими усулида ишлаши; тезлашувчи – секинлашувчи, 
реварсив, резерв полосалардан фойдаланиш, баъзи бир кўчаларни бир 
томонлама ҳаракатга ўтказиш ва ҳ.к.) чорраҳаларни ҳар хил сатҳда ўтказиш, 
шунингдек транспорт воситаларининг ҳаракат маршрутини рационал 
равишда танлаш ёрдамида еришилади. Йўл ҳаракатини ташкил етишда ЕҲМ 
ёрдамида автобус ва троллейбус, шунингдек, ялпи юк ташувчи 
автомобилларнинг оптимал ҳаракатланиш графигини тўғри тузиш катта 
аҳамиятга ега. Тиғиз соатларда ҳаракатни ташкил етиш мақсадида асосий 
магистралнинг тирбанд йўл бўлакларидаги транспорт оқимининг ҳаракатини 
айланма йўллар орқали ўтказишга интинилади. Ҳаракатланиш тартибини 
ошириш учун автомобил ва автобусларга икки томонлама радио алоқа 
ўрнатилади. Бу еса ҳаракат градиентини йўлда назарот қилиш имконини 
беради. Йўл ҳаракатини ташкил етишда қуйидаги ҳужжатларнинг аҳамияти 
каттадир: 
“Йўл 
ҳаракати 
хавфсизлиги 
тўғрисида”ги 
Ўзбекистон 
Республикасининг қонуни; йўл ҳаракати қоидаси; транспорт воситаларининг 
конструктив хавфсизлик меъёрлари; йўл ва кўчалар учун қурилиш меъёрлари 

---

4 
ва қоидалари. Шунингдек, ҳаракат хавфсизлиги бўйича соҳа меъёрий 
ҳужжатлари. 
Автомобил транспортининг ишини, ҳайдовчи меҳнатини, йўлдаги 
транспорт воситалари ва пиёдаларнинг ҳаракатини ташкил қилишни бир- 
биридан фарқлаш лозим. Биринчи икки масала билан асосан автокорхоналар, 
кейингиси билан еса йўл хўжаликлари, давлат автомобил назорати органлари 
ва ҳокимият вакиллари шуғулланадилар.
Юқоридагилардан келиб чиқиб,