9
Yurak glikozidlarning farmakodinamikasi va ta’sir mexanizmi.
1.Yurak glikozidlarning asosiy farmakodinamik
xususiyatlaridan biri-bu
yurak mushaklarining qisqarish kuchini va qisqarish tezligini oshirishdan
iborat. Glikozidlarning bu xususiyati
musbat inotrop
ta’siri deb ataladi.
Glikozidlarning yurak ishining yetishmasligi holatlarida keng ishlatilishi
ularning xuddi mana shu ta’siri tufaylidir. Dorining ta’siri natijasida
yurakning qisqarish
kuchining oshishi tufayli, yurak bir marotaba
qisqarganda haydaladigan qonning miqdori va bir minut davomida
qisqarganda haydaladigan qonning miqdori oshadi. Sistola va diastola
so‘ngidagi
qonning hajmi kamayadi, diurez oshadi, shishlar, assit
kamayadi, vena
tomirlarida bosim kamayadi, ko‘karish alomatlari va
xansirash, jigardagi shishlar kamayadi, bemorning umumiy ahvoli
yaxshilanadi. Sog‘lom yurakka glikozidlar bunday ta’sir
qilmaydi
(kompensator reaksiyalar tufayli). Eng katta ijobiy tomoni - boshqa
kardiotonik dori vositalaridan farqli o‘larok, yurak glikozidlari
miokardning kislorodga bo‘lgan talabini oshirmagan holda yurakning
qisqarish kuchini oshiradi.
Musbat inotrop ta’sirning asosiy mexanizmlari quyidagilardan iborat:
Yurak
glikozidlari Na
+
/K
+
-
ATF-azaning SH-guruhi bilan bog‘lanadi,
buning natijasida kardiomiotsitlarda Na
+
ionlarining konsentratsiyasi
oshadi. Xo‘jayraichi Na
+
konsenratsiyasining oshishi, kardiomiotsitlardan
Сa
2+
tashqariga chiqishini
pasayishiga olib keladi, membrananing
depolyarizatsiya (qo‘zg‘alish) davrida glikozidlar kalsiy ionlarini hujayra
ichiga kirishini tezlashtiradi. Bundan tashqari sarkoplazmatik ATF-aza
fermentini faolligi oshishi natijasida
sarkoplazmatik retikulum,
mitoxondriy va sarkolemma bilan bog‘langan kalsiy ajrab, hujayra ichiga
kirishi osonlashadi. Xullas glikozidlarning qayd qilingan ta’sirlari hujayra
ichida kal’siyning miqdorini oshirishga qaratilgan va bu ta’sirlarni
oshirishda Na
+-
K
+-
ATFaza fermentining ingibirlanishi muhim rol
o‘ynaydi. Hujayra ichida yig‘ilgan kal’siy ionlari
aktinni miozin bilan
birikishini osonlashtiradi va tezlashtiradi. Bundan tashqari kal’siy ionlari
aktin bilan miozinni birikishini energiya bilan ta’minlovchi miozin-
ATFaza fermentini faolligini oshiradi. Xuddi mana shuning uchun
kal’siyning o‘zi ham inotrop ta’sirga ega bo‘lib,
yurak glikozidlariga
sinergistdir. Plazmada kalsiyning miqdori yetarli bo‘lishi yuqorida
ko‘rsatilgan mexanizmlarni kechuvi uchun bemalol yetib ortadi. Shuning
uchun yurak glikozidlari bilan davolash davrida kalsiyni qo‘shimcha
bemorga yuborish bu juda xavflidir. Chunki kal’siyning miqdori hujayra
tashqarisida oshib ketishi uning hujayra ichidan qayta chiqishiga to‘sqinlik
10
qiladi, natijada yurak sistola paytida to‘xtaydi va diastola yuz bermaydi.
Yurak glikozidlarining bu farmakodinamik effekti, ya’ni yurakning kuchli
qisqarishi mitral stenozda qo‘llanilishini chegaralaydi.
2. Yurak glikozidlari yurakning qisqarish sonini kamaytiradi. Bu
glikozidlarning
Do'stlaringiz bilan baham: