O’rnatilgan tizimlarda qurilmalar drayveri

---

O’RNATILGAN TIZIMLARDA QURILMALAR DRAYVERI 
 
Usmonov Maxsud Tulqin o’g’li 
[e-mail] 
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Qarshi filiali 
Annotatsiya:
O’rnatilgan tizim-bu amaliy kompyuter tizimi bo’lib, u boshqa 
turdagi 
kompyuter 
tizimlaridan, 
ya’ni 
shaxsiy 
kompyuterlar 
(PC) 
yoki 
superkompyuterlardan farq qiladi. Biroq, siz “o’rnatilgan tizim” tushunchasini 
tushunishda ba’zi qiyinchiliklarga uchrashingiz mumkin, chunki u texnologiyadagi 
o’zgarishlar va turli xildagi kompyuter qurilmalari va dasturiy qismlari narxlari 
sezilarli tushish natijasida doimiy ravishda mukammallashib boradi. Yaqin yillarda 
o’rnatilgan tizimning an’anaviy turlari doirasi ancha kengaydi. O’quvchi yaqin 
kelajakda bu tizimga duch kelishi mumkinligi sababli, tizim haqida mulohaza qilishni 
va bugungi kunda ular qanchalik to’g’ri ishlashi yoki kamchiliklarini tushunishi juda 
muhim hamda ular xususida onliravishda muhokama yurita olishi kerak. 
Kalit so’zlar: 
O’rnatilgan tizimlarni loyihalashtirish, O’rnatilgan tizim 
tushunchasi, O’rnatilgan tizimlarda qurilmalar drayveri. 
 
Kirish 
O’rnatilgan tizim deganda odatda maqsadga mo’ljallangan yoki muayyan 
o’rnatilgan dastur bilan foydalanishga mo’ljallangan har qanday kompyuter tizimi 
yoki kompyuter qurilmasi tushuniladi. Odatda, oxirgi foydalanuvchi bunday 
tizimlarni o’zgartira olmaydi. 
O’rnatilgan operatsion tizimlar odatda ma’lum bir vazifa yoki funktsiyaga 
yuqori darajada moslashishga ega. Ular maxsus jihozlarni yoki ma’lum bir dasturni 
qo’llab-quvvatlash uchun optimallashtirilishi mumkin. Tizim konfiguratsiyasi 
blokirovka qilinishi va sinchkovlik bilan tekshirilishi mumkin, shuning uchun 
ularning ishlab chiqaruvchilari xarajatlar darajasini boshqarish va ixtisoslashtirilgan 
vazifalar uchun optimallashtirilgan juda ishonchli qurilmalarni ishlab chiqarish 
imkoniyatiga ega. 
Natijada, xavfsizlik tizimining buzilish ehtimoli har qachongidan ham yuqori. 
Afsuski, o’zlashtirilib olingan usullar, texnologiyalar va protseduralar tahdidlarni 
boshqarish va xavfsizlik buzilishlariga javob berish zamonaviy dinamik va 
taqsimlangan tarmoq muhitida barqaror va hayotiy himoya strategiyalarini amalga 
oshirishga 
imkon 
bermaydi. 
Himoyalash 
vositalariga 
misli 
ko’rilmagan 
investitsiyalarga qaramay, bo’shliqlar hamma joyda, shu jumladan rasmiy muvofiqlik 
rasmiy ravishda ta’minlangan joylarda ham mavjud. Bularning barchasi zamonaviy 
tarmoqlarning samarali ishlashi uchun yangi rahbarlar, yangi fikrlash, yangi vositalar 
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
24 September 2021
www.openscience.uz
230

---

va yangi jarayonlar kerak degan xulosaga olib keladi. 
Ba’zi tashkilotlar uchun bu axborot xavfsizligini boshqarishning korporativ 
markazini (Security Operations Center, SOC) yaratish yoki uning imkoniyatlarini 
kengaytirish uchun rag’batlantiruvchi omil bo’ladi, boshqalari xavfsizlikni ta’minlash 
va boshqariladigan xizmatlarni etkazib berish bilan shug’ullanishni afzal ko’rishadi 
(Boshqariladigan xizmat ko’rsatuvchi provayder, MSP). 
Ma’lumotni boshqarish, to’plash, saqlash, o’zgartirish va tahlil qilish uchun 
raqamli tizimlar (CS) hozirgi kunda inson faoliyatining barcha sohalarida (ishlab 
chiqarish, tadqiqot, hayot, ofis, transport vositalari) qo’llaniladi. Shu munosabat 
bilan, markaziy isitish tizimining narxini, o’lchamini, energiya sarfini kamaytirish va 
qo’shimcha uskunalarni talab qilish tobora ortib bormoqda.