11-Mavzu: Tebranish podshipniklarini joizliklari. Reja

 
 
 

---

Vkladish uchun ishlatiladigan material 
Vkladish podshipnikning eng muhim elementidir.Vkladishning tuzilishi, 
materiali, uning qanchalik aniq tayyorlanganligi, joylashuvi, moy uchun 
mo’ljallangan ariqchalarning shakli-bularning hammasi podshipnik ishini 
belgilaydi.SHuning uchun vkladishlar kuyidagi talablarga javob berishi kerak: 
1.vkladish sirtining shakli tsapfaning uzunlik va talab etilgan qamrov bo’yicha bir 
tekis joylashuvini ta’minlash; 
2.vkladish bilan tsapfa orasidagi zazor suyuqlikda ishqalanish rejimini 
ta’minlaydigan bo’lishi; 
3.vkladish materialning yeyilishiga chidamliligi yetarli darajada bo’lishi; 
4.vkladishning tuzilishi u bilan tsapfaning o’qdosh bo’lishini ta’minlashi lozim. 
Sirpanish podshipniklar o’rniga hozirgi kunda dumalash podshipniklari keng 
qo’llanilmoqda. 
Dumalash podshipniklariga alohida vazifa yuklanganligi sababli, ularning 1000 
dan ortiq standartlashtirilgan o’lchamlarga ega bo’lgan turlari mavjud. Ularning 
ichki diametrlari 0,6 mm dan 630 mm gacha boradi. Dumalash podshipniklarining 
turlari, o’lchamlari va boshqalari bo’yicha ma’lumotlar mashina detallari fanida 
o’rgatiladi. 
Dumalash podshipniklariga yuzalarining shakli, o’zaro joylashishi, o’rnatiladigan 
o’lchamlarining aniqligi va xalqalarining aniq aylanishini ifodalovchi beshta aniqlik 
klassi belgilangan. Aniqlik klassi ortib borish tartibi quyidagicha belgilangan: 
0;6;5;4;2. Ma’lum birikma uchun tegishli podshipnikning aniqlik klassi mashina va 
mexanizmlarning aylanish aniqligiga va ishlash sharoitiga qo’yilgan talablar asosida 
tanlanadi. 0-klass aniqlikdagi podshipniklardan avtotraktor va boshqa qishloq 
xg’jalik 
mashinasozligida 
foydalaniladi. 
6;5;4;2- 
aniqlik 
klasslaridagi 
podshipniklardan yuqori aniqlik talab etiladigan asboblar tayyorlashda va 
stanoksozlikda foydalaniladi. 0- klass podshipnigining dopusk qiymati 5 va 6 
kvalitetlarda (IT5 va IT6), yuzalarining notekisligi esa 
a
R
=i,25…2,5 mkm bo’ladi. 
Podshipnik tashqi xalqasining dopusk maydoni asosiy val singari – detal jismiga, 
ichki xalqaning dopusk maydoni asosiy otvertsiya kabi emas, balki, u ko’proq 
asosiy chetlanishi «K» bo’lgani kabi – Detal tashqarisiga belgilanadi. Bundan kelib 
chiqadiki, ichki xalqa diametri(d)ga dopusk maydoni nominal o’lchamiga nisbatan 
manfiy qismda joylashgan. Tekis tsilindrik birikmalarda asosiy otvertsiyaning 
dopusk maydoni musbat qismda joylashgan. SHu bois, oraliq posadka uchun 
tayyorlangan vallarda natyagli posadka hosil bo’ladi. Podshipniklarning 
buzulmasdan uzoq muddat ishlay olish ko’rsatkichi ularni birikmada qancha 
aylanishlar soniga bardosh berishi orqali baholanadi. Podshipnik bardosh bera 
oladigan aylanishlar soni, uning konstruktsiyasiga, turiga, biriktirish sharoitiga va 
yuklanish turiga bog’liq bo’ladi. Podshipnik xalqalarining bir-biriga nisbatan 
qo’zg’aluvchanligini ta’minlash maqsadida xalqalarining ichki yuzalari bilan uning 
sirpanish elementi (sharik yoki rolik kabilar)orasiga ichki oraliq belgilanadi. Bu 
g’ralik radial va o’q bo’yicha bo’ladi. Radial oralik podshipnikning aylanish o’qiga 

---

nisbatan perpendikulyar tekislikda, o’q bo’yicha g’ralik esa aylanish o’qi bo’yicha 
aniqlanadi. 
Ichki g’ralik o’z navbatida boshlang’ich, g’rnatishdagi va ishchi g’raliklarga 
ajratiladi. Ishlab chiqarish korxonasida podshipnik boshlang’ich g’ralik bilan ishlab 
chiqariladi. 
Ichki 
va 
tashqi 
xalqalarning 
detallar 
bilan 
biriktirilishida 
deformatsiyalanishi natijasida podshipnikning g’rnatishdagi ichki g’raliki ko’pincha 
boshlang’ich g’ralik kichikroq bo’ladi. Podshipnikning ichki ishchi g’raliki 
birikuvchi yuzalardagi g’adir-budirliklarning ezilishi xisobiga g’rnatishdagi g’ralik 
bir oz kattaroq bo’ladi. Podshipnikning uzoq muddat ishlashi asosan ichki ishchi 
g’ralik qiymatiga bog’liq bo’ladi. O’q bo’yicha g’ralik podshipnik elementlarini 
foydalanish davrida o’q bg’ylab qisilib qolishidan saqlaydi.