G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

 
 
9.1-jadval 
Nivelirlarga oid ma`lumotlar 
 
Nivelirlar shifri 
Qarash trubasi 
Adilak bo’lak qiymati, 
mm 
1
km
yo’
lni
ni
-ve
li
rlas
h 
o’
rtac
ha
kva
dr
ati
k 
xa
to 
che
ki 
mm
 
Ha
r 
bir
s
tans
iyada
nivelir
las
h 
aniql
igi
ning 
o’
rtac
ha
kva
dr
ati
k 
xa
tos
i 
mm
 
Nive
li
r-
ning 
og
’ir
li
gi 
kg
 
Uz
unli
gi 
mm
 
Ka
tt
alas
h
-ti
ris
h 
da
ra
jas
i 
Viz
ir
las
h 
che
ki 
m
 
S
il
ind
ri
k
Se
k.
 
Doir
aviy
min
 
Vizir o’qi adilak yordamida gorizontal holatga keltiriladigan nivelirlarTexnik 
nivelirlar 
NG 
NT 
270 
160 
31
x 
20
x 
3.0 
1.5 
17-25 
45 
7-15 
10 
20.0 
15.0 
4.0 
4.0 
2.25 
2.0 
O’rtacha aniqlikdagi nivelirlar 
NV1 
N3 
170 
220 
31
x
30
x
3.0 
2.0 
17-25 
15 
7-15 
5 
5.0 
4.0 
2.0 
1.5 
1.8 
2.0 
Juda aniq nivelirlar 
NA1 
N1 
N2 
400 
430 
400 
41.
x
8 
45
x 
40
x 
3.6 
4.5 
2.0 
10 
10 
10 
2-4 
4 
5 
0.5 
0.5 
1.0 
0.15 
0.15 
0.20 
5.8 
7.0 
6.5 
Vizir o’qi avtomatik ravishda gorizontal holatga keladigan nivelirlar 
Texnikaviy nivelirlar 
NTS 
NLS 
160 
190 
20
x
30
x 
1.5 
2.0 
- 
10 
10 
15.0 
30.0 
4.0 
10.0 
2.5 
3.0 
O’rtacha aniqlikadagi nivelirlar 
NSM2 
NS3 
NS4 
260 
220 
220 
30.
x
5 
30
x
30
x 
3.0 
2.0 
2.0 
- 
- 
- 
10 
5 
10 
5.0 
4.0 
8.0 
2.0 
1.5 
3.0 
2.3 
2.5 
2.5 
Juda aniq nivelirlar 
NS2 
400 40
x 
2.0 - 
5 
1.0 
0.3 
7.0 

---

140 
9.2. Nivelirlashda ishlatiladigan reykalar 
Reyka-
uzunligi 3-4m, kengligi 8-10 
sm
va qalinligi 2-2.5 
sm 
keladigan 
taxtachadir. Taxtacha uchun qattiq yog’och tanlanadi. Reyka boshidan oxirigacha 
oq rang moyli bo’yoq bilan 
bo’yaladi, ikkala uchiga tunuka 
qoqiladi. 
Reyka 
maxsus 
mashina 
yoki 
shablon 
yordamida 
chiziqlar 
tortib 
santimetrlarga 
bo’linadi. 
Santimetrli 
bo’laklar 
bir 
santimetr oralatib qora yoki 
qizil 
rangga 
bo’yaladi. 
Reykadan 
sanoq 
olishni 
osonlashtirish maqsadida har 
bir detsimetr ikkita 5 
sm
lib 
o’laklarga ajratiladi. Masalan, 9.6-rasmda har bir detsimetr 5 
sm
dan qilib ikkiga 
bo’lingan, har bir detsimetrning birinchi besh bo’laigi 
E
harfiga o’xshaydi. 
Reykadagi detsimetrlar teskari yo’nalishda, ya`ni 0 dan boshlab reyka uchiga tomon 
raqamlar bilan belgilanadi (01, 02, 03…).Nivelirlashda ishlatiladigan reykalar 
yaxlit, surilma va buklama bo’ladi. Yaxlit reykalarning (9.6-rasm, a,b,c) uzunligi 3 
m
bo’lib, santimetrli bo’limlar ikkala tomonida ham bor. Reykalarning santimetrli 
bo’limlari qora rangga bo’yalgan tomoni-reykaning qora tomoni, santimetrli 
bo’limlari qizil rangga bo’yalgan tomoni esa reykaning qizil tomoni deb ataladi. 
Qora tomonidagi raqamlar 0 dan, qizil tomonidagi raqamlar 4887 yoki 4787 sondan 
boshlab belgilanadi. Yaxlit reykalar uzun bo’lmaganligidan ularni olib yurish va 
saqlash bir muncha noqulaydir.
Surilma reykalar (9.6-rasm, d) uzunligi 2.1-2.2. 
m 
keladigan ikkita taxtadan 
iborat bo’lib, taxtalar bir-biriga temir band bilan biriktirilgan. Reykadam 2 
m
dan 
katta sanoq olishda uning orqadagi taxtasi surilib balandga ko’tariladi va oldindagi 
taxta eng oxirgi bo’lagiga aniq to’g’rilab vint bilan mahkamlanadi. Buklama 
 
9.6-rasm. Reykalar 

---

141 
reykalar (9.6 - rasm, 
e
) uzunligi 1.5-2.0 
m
keladigan ikkita taxtadan iborat bo’lib, 
taxtalar bir-biriga sharnir yordamida birlashtirilgan. Reykadan 2 
m
dan katta sanoq 
olishda orqa tomondagi reyka balandga ko’tarilib, vint bilan mahkamlab qo’yiladi.
Reykalarni tekshirish
. Nivelirlash ishini boshlashdan oldin va ish tamom 
bo’lgandan keyin reykalarning bo’laklar qiymati tekshirib ko’rilishi kerak. Reykalar 
maxsus nazorat (kontrol) metr bilan tekshiriladi. Kontrol metr bo’lmagan taqdirda 
millimetrlarga bo’lingan po’lat ruletkadan foydalanish mumkin. Lekin po’lat 
ruletkaning o’zi avvalo tekshirilgan bo’lishi kerak. Tekshirish vaqtida reykaning 
dastlab metrli bo’laklarining uzunligi, detsimetrli bo’laklari, so’ngra har bir 
detsimetrdagi santimetrli bo’laklar po’lat ruletka bilan o’lchanadi. Detsimetrli 
bo’laklardagi xato 1 
mm
dan, yaxlit reyka uzunligi bo’yicha jami xato 2 
mm
dan 
oshmasligi lozim. Xato bundan katta bo’lsa, reyka qaytadan oq rangga bo’yalib, 
yangidan santimetrlarga bo’linadi va belgilab chiqiladi.