G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

 
 
6.7-rasm.Trilateratsiya 
uslubi 

---

62 
Trilateratsiya 
uslubi 
. 
Keyingi 
yillarda masofani o’lchashda 
radioelekrtonika vositalari keng qo’llanilmoqda; bu esa geodezik tayanch tarmoqlari 
hosil etishning yangi trilateratsiya uslubini keltirib chiqaradi. Trilateratsiya uslubida 
qator uchburchaklarning tomonlari radiodalnomer va svetodalnomerlar bilan 
o’lchanadi. Uchburchaklarning burchak qiymatlari (6.7-rasm β) uchburchaklar 
tomonlari (a, b va c) ning uzunliklariga asoslanib, quyidagi formulalar yordamida 
topilishi mumkin.
tg
β
2
= √
(p − b)(p − c)
p(p − a)
(28)
yoki
cos β = ±
b
2
+ c
2
− a
2
2bc
(6.2)
bu yerda: 2p=a+b+c. 
O’lchash va hisoblash natijalaridan uchburchak uchlari (punktlari)ning 
koordinatalari topiladi.
Uchburchak uchlari koordinatalarini juda aniq hisoblash kerak bo’lganida 
triangulyatsiya va trilateratsiya uslublaridan baravar foydalaniladi. Bunda 
uchburchaklarning barcha ichki burchaklari va tomonlari joyda bevosita o’lchanadi.
Poligonometriya uslubi. 
Bu uslubda koordinatalari aniqlangan punktlarni 
tutashtiruvchi chiziqning uzunligi hamda tutash chiziqlar orasidagi gorizontal 
burchaklar o’lchanadi. Triangulyatsiya punktlari kabi poligonometriya punktlari 
ham joyda maxsus markaz bilan belgilab, markazga geodezik belgi (piramida yoki 
signal) o’rnatiladi. Poligonometriya yo’li ochiq polygon(6.8-rasm.a) yoki yopiq 
poligon (6.8-rasm,b) bo’lishi mumkin. Ochiq poligonometriya yo’li odatda 
koordinatalari ma’lum bo’lgan ikkita tayanch punkt oralig’ida o’tkaziladi. Yopiq 
poligonometriya yo’li esa koordinatasi ma’lum bo’lgan punktdan boshlab yana shu 
punktga bog’lanadi. Bir necha poligonometriya yo’llari poligonometriya tarmog’ini 
tashkil etadi. 

---

63