G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

 
3.2-rasm.Choraklar 
bo’yicha rumbning 
joylashishi 
 
3.3-rasm.To’g’ri va teskari 
direksion burchakning 
joylashishi

---

27 
Huddi shuningdek haqiqiy azimut, magnit azimuti va rumb ham to’g’ri va 
teskari bo’ladi. Masalan:(MN) chiziqning to’g’ri rumbi (r) dan, teskari rumb esa 
(r’)dan iborat. Tog’ri va teskari rumblar qiymati bir-biriga teng bo’lib, ularning faqat 
nomlari o’zgaradi. Masalan, to’g’ri rumb (ShShq) bo’lganda teskari rumb (ShG’) 
bo’ladi va aksincha, to’g’ri rumb (JG’) bo’lganda teskari rumb (ShShq) bo’ladi. 
3.2. Meridianlar yaqinlashish burchagi. 
Haqiqiy azimut bilan direksion burchak hamda rumb o’rtasidagi 
munosabat 
Meridianlar yaqinlashish burchagi. 
Ma’lumki to’g’ri burchakli koordina-
talar zonal tizimida absissa o’qlari har bir zonaning o’q meridianiga parallel qilib 
o’tkazilgan chiziqlardan iborat. Geografik meridianlar ikkita nuqtada, ya’ni 
geografik qutblarda birlashadi. Shuning uchun geografik meridian yo’nalishi bilan 
absissa o’qining yo’nalshi har bir zonaning o’q meridianidagina bir-biriga to’g’ri 
keladi. Boshqa meridianlar yo’nalishi absissa (o’q meridianga parallel chiziqlar) 
yo’nalishiga to’g’ri kelmasdan, meridian bilan absissa o’qi orasida qandaydir 
burchak hosil bo’ladi (3.4-rasm). Bu burchak meridianlar yaqinlashish burchagi 
deyiladi. Meridianlar yaqinlashish burchagining taqribiy qiymati quyidagi formula 
yordamida aniqlanadi: 
γ
= ∆
λ
sin
φ
(3.2) 
bu yerda: (∆λ) -o’q meridian bilan berilgan nuqta 
meridiani geografik uzunliklarining ayirmasi, 
(φ)- berilgan nuqtaning geografik kengligi. 
Meridianlar yaqinlashish burchagining qiymati 
nuqtaning geografik kengligiga va o’q meridiandan uzoq- 
yaqinligiga 
bog’liq: 
nuqta 
ekvatordan 
qancha 
shimoldaroq va janubdaroq bo’lib, o’q meridiandan 
qancha uzoqda joylashsa, meridianlar yaqinlashish 
burchagi shuncha katta bo’ladi. Har bir zonada 
meridianlarlarni yaqinlashish burchagi (0 gradusdan) dan 
(o’q meridianda) ±3
o
gacha (zonani chegaralovchi chetki meridianlarda) bo’ladi.