G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

Berilgan nishab bo’yicha chiziq o’tkazish. 
Topografik kartada chiziq 
o’tkazishda o’lchash sirkuli va nishab nomogrammasidan foydalaniladi. Sirkulning 
ikki uchi nomogrammaga qo’yilib, nishab belgilab olinadi; so’ngra chiziq 
boshlangan nuqta (A) dan oxirgi nuqta (E) gacha ketma-ket qo’shgorizontallar 
oralig’i belgilanib ya’ni nuqtalar qo’yib chiqiladi (12.11 -rasm). Belgilangan 
 
12.11-rasm. Nishablk bo’yicha chiziq o’tkazish 

---

210 
nuqtalar bir-biriga chiziqlar bilan tutashtirilsa, siniq chiziq hosil bo’ladi; ana shu 
siniq chiziq kartada chizilishi talab qilingan nishab chizig’ining o’zi bo’ladi.
Kartada qiyalik burchagi bo’yicha chiziq o’tkazish ham shu tartibda 
bajariladi, biroq bunda qiyalik 
burchagi 
qiyalik 
nomogrammasidan olinadi. 
Berilgan chiziq bo’yicha profil 
chizish. 
Relyefi gorizontallar 
bilan tasvirlangan 
karta 
va 
planga qarab joyning relyefini 
o’rganish chiziqli inshootlarni loyihalash va boshqa ishlarni bajarish uchun shu 
joyning ma’lum yo’nalishdagi profili chiziladi. Masalan, berilgan KL chiziqning 
profilini chizish kerak bo’lsa (12.12-rasmga qaralsin). Buning uchun millimetrli 
kataklarga bo’lingan qog’ozda KLto’g’ri chizig’i tortiladi va bu chiziqda qabul 
qilingan gorizontal masshtab bo’yicha KL hamda bu chiziqning gorizontallar bilan 
kesishgan 1,2,3 va hokazo nuqtalar belgilanadi (12.12-rasm). So’ngraKL chiziq 
ostidan 1-1,5sm oraliqda ikkita parallel to’g’ri chiziq o’tkaziladi. 1-2, 2-3, 3-4 va 
hokazo nuqtalar orasidagi masofalar kartada aniqlanib, d bilan belgilangan grafaga, 
yuqoridagi nuqtalarning otmetkalari (absolut balandliklari) esa uning ostidagi H 
grafaga m hisobida yoziladi. Keyin KL shartli gorizont chizig’ining otmetkasi biror 
shartli songa teng deb qabul qilinadi, bu son profilning eng pastki nuqtasi KL 
chiziqda 2-6 sm balandda joylashishini ta’minlashi lozim. Qabul qilingan vertikal 
masshtabga muvofiq, KL chiziqdan boshlab nuqtalar belgilanadi.Odatda vertikal 
masshtab gorizontal masshtabga nisbatan o’n baravar yirikroq qilib olinadi. 
Belgilangan nuqtalar to’g’ri chiziqlar bilan tutashtirilsa kartada, berilgan KL 
chiziqning profili hosil bo’ladi. Profilni berilgan karta masshtabida tuzish kerak 
deylik; bu holda profil qaysi chiziq yo’nalishida chizilishi kerak bo’lsa, o’sha chiziq 
ustiga millimetrli kataklarga bo’lingan qog’oz qo’yiladi vaKL chiziq, uning 
gorizontallar bilan kesishgan nuqtalari va boshqa xarakterli nuqtalar belgilab 
chiqiladi. KL chiziq ostiga bu nuqtalarning otmetkasi yoziladi. So’ngra belgilangan