O’zbek tili darslarida yordamchi so’zlarning o’qitilishi

buyon, bilan
ko'makchilari o'rniga kelishik qo'shimchalarini
qo'yib bo'lmaydi. Demak, ko'makchi kelishikka nisbatan ma`noni kengaytiradi, 
kelishik orqali ifodalab bo'lmaydigan so'zlar orasidagi sintaktik aloqa
ko'makchilar orqali beriladi 
4
.
 
"Ko'makchilar ma’no jihatdan bir xil emas. Ulardan ayrimlari (
bilan, uchun, 
qadar, sari, kabi)
mustaqil ma`no anglatmaydi, vazifa jihatdan kelishik 
affikslariga yaqin turadi; ba`zilari esa (
old, ora, ich, to'g'ri, orqa
) ma`lum 
darajada o'z leksik ma`nolarini saqlaydi va o'rin kelishiklari bilan turlanib, 
ko'makchi o'rnida qo'llanadi. Shunga ko'ra ko'makchi dastlab ikki turga 
bo'linadi: 
1. Sof ko'makchi. 2. Vazifadosh ko'makchi.
Atash ma`nosini tamoman yo'qotib, faqat o'zi birikkan so'zni boshqa 
so'zga tobelantirib bog'lash uchun xizmat qiladigan ko'makchilar
sof 
ko'makchilar ( bilan , sari, yanglig', sayin, uchun, kabi, qadar, dovur, doir, oid, 
4
Yoqubov G’., Rasulov I., Rustamov H., Mirzaahmedov B. O`zbek tili o`qitish metodikasi. -Toshkent: 
O`qituvchi, 1975. - B. 163-164. 

---

22 
singari, uzra, tufayli, haqida)
dan tashqari boshqa so'z turkumlari (ot, fe`l, 
ravish)dan bo'lgan, lekin ko'pincha ko'makchi vazifasida qo'llanadigan so'zlar 
ham mavjud bo'lib, ular 
vazifadosh ko'makchilar 
hisoblanadi. Bunday so'zlar 
ko'makchi vazifasida kelganda atash ma`nosini yo'qotadi, shuning uchun 
ma`lum so'roqqa javob bo'lmaydi
5
.
Sof ko'makchilar 
Vazifadosh ko'makchilar 
bilan, sari, yanglig', 
sayin, uchun, kabi, qadar, 
dovur, doir, oid, singari, uzra, 
tufayli, haqida  
ost, yon, ust, old, orqa, ro'para, 
oldin, avval, keyin, so'ng, tomon, qosh, 
bo'ylab, qarab, ko'ra, deya, deb, atab,
tomon, qarab, qaramay, qaraganda,
qaramasdan, ichra, to'g'risida, yo'sinda, 
bo'yi, binoan, muvofiq, o'zga, burun, 
ilgari, boshlab, bobida, tortib