3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

Iqtisodiy xamkorlik va rivojlanish tashkiloti (IHRT)
, 
Xalqaro 
rivojlanish uyushmasi (XRU)
, 
Xalqaro moliyaviy korporatsiya (XMK)
va 
shu kabilar doirasida amalga oshiriladi. 
«Katta sakkizlik»
nomini olgan 
jahondagi yetakchi mamlakatlar
 
(AQSH, Yaponiya, G
е
rmaniya, Frantsiya, 
Italiya, Buyuk Britaniya, Kanada, Rossiya) ning har yillik k
е
ngashi bu sohada 
muhim rol o’ynaydi. Bu mamlakatlarning yalpi ichki mahsuloti 2007 yilda 
jahondagi barcha mamlakatlar YAIMning 45,3 foizini tashkil etgan (1-jadval). 
 
1-jadval 
 «Katta sakkizlik» tarkibiga kiruvchi mamlakatlarning ko’rsatkichlari 
(2007 yil) 
Aholi soni 
YaIM
Mln. 
kishi 
Jamiga nisbatan 
foizda 
mlrd. 
doll. 
Jamiga nisbatan 
foizda 
Jahon bo’yicha 
6345,1 
100,0 
66228,7 
100 
AQSH 
302,5 
4,53 
13543,3 
20,4 
YAponiya 
127,7 
1,91 
4346,0 
6,6 
G
е
rmaniya 
82,4 
1,23 
2714,5 
4,1 
Buyuk Britaniya 
60,2 
0,9 
2270,9 
3,4 
Frantsiya 
64,1 
1,01 
2117,0 
3,2 
Rossiya 
142,5 
2,14 
2076,0 
3,1 
Italiya 
59,1 
0,89 
1888,5 
2,9 
Kanada 
32,9 
0,49 
1217,1 
1,8 
«Katta sakkizlik» 
mamlakatlari birgalikda 
871,4 
13,1 
30006 
45,3 
Manba: http://ru.wikipedia.org. 
Valyuta–moliyaviy sohani xalqaro uyg‘unlashtirishning kuchayishi ko‘p 
jihatdan XVFning faoliyati bilan bog‘liq. U o‘zining nizomiga muvofiq valyuta 
kurslari va a’zo mamlakatlar to‘lov balanslarini tartibga soladi, ko‘p tomonlama 
to‘lov tizimlari va rivojlanayotgan mamlakatlar tashqi qarzlarini nazorat qiladi, 
a’zo mamlakatlarga ularning valyuta-moliya muammolarini hal qilish uchun 
kredit beradi. 
Rivojlanayotgan mamlakatlarda tarkibiy qayta qurishlarni moliyalashtirish 
bilan XTRB faol shug‘ullanadi. XTRB va u bilan birga jahon banki tarkibiga 
kiruvchi Xalqaro rivojlanish uyushmasi (XRU), Xalqaro moliyaviy korporatsiya 
(XMK) har xil investitsion obyektlarni o‘rta va uzoq muddatli kreditlash bilan 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

221 
shug‘ullanadi, 
loyihalarning 
moliyaviy-iqtisodiy 
asoslarini 
tayyorlaydi, 
rivojlanayotgan mamlakatlardagi tarkibiy qayta o‘zgartirishga yordam beradi. 
Davlatlararo tashkilotlar ichida barcha sanoat jihatdan rivojlangan 
mamlakatlarni birlashtiruvchi IHRT muhim rol o‘ynaydi. Uning doirasida ichki 
iqtisodiy tadbirlarning boshqa mamlakatlar milliy iqtisodiyoti samaradorligiga 
ta’sirini, ularning to‘lov balansi holatini o‘rganish amalga oshiriladi, milliy 
iqtisodiyotning jahon xo‘jaligi tamoyillariga tez moslashishini ta’minlash 
maqsadida makroiqtisodiy tartibga solish bo‘yicha tavsiyanomalar beriladi. 
IHRT jahon xo‘jaligi doirasida ko‘p omilli fuktsional aloqalarni o‘rganishni 
amalga oshiradi, valyuta va byudjet siyosati, narxlar, savdo va boshqa sohalar 
bo‘yicha ilmiy asoslangan iqtisodiy prognozlar tavsiya etadi. 
Sharqiy yevropa mintaqasida tarkibiy qayta qurishga moliyaviy ta’sir 
ko‘rsatish va yordam tashkil qilish maqsadida 1991 yil yevropa tiklanish va 
taraqqiyot banki (ETTB) tuzildi. 
Shuni ta’kidlash lozimki, jahon iqtisodiy munosabatlarini xaqaro tartibga 
solish tizimida doimiy o‘zgarishlar ro‘y berib turadi. 
80-yillarda iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy sabablar taqozo qilgan dunyo siyosiy 
vaziyatdagi o‘zgarishlar, jahon xo‘jalik aloqalari tizimini ko‘p tomonlama 
tartibga solish shakllari evolyutsiyasiga olib keldi. Bular ichida sobiq sotsialistik 
mamlakatlarda vaziyatning o‘zgarishi, tashqi faoliyatida mustaqil subyektlarni 
tashkil qiluvchi davlatlar sonining keskin ko‘payishi hamda dunyo mamlakatlari 
ichida ro‘y beradigan o‘zgarishlar muhim o‘rin tutadi. 
80-yillarning o‘rtalarida dunyoda AQSH, G‘arbiy yevropa va YAponiyadan 
iborat ancha qudratli raqobatlashuv markaz vujudga keldiki, bu ham jahon 
iqtisodiy munosabatlarini tartibga solishga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.
Jahon xo‘jalik aloqalarini tartibga solishga xalqaro tashkilotlar a’zolar 
tarkibidagi o‘zgarishlarning ham ta’siri bo‘ldi. XVF, XTRB, TSBKga Osiyo, 
Afrika, Lotin Amerikasidagi ozod bo‘lgan mamlakatlar va keyin qator sobiq 
sotsialistik mamlakatlar faol kira bordiki, bu ham jahon xo‘jaligi aloqalarini 
tartibga solishda ma’lum o‘zgarishlarga olib keladi. 
Evropa Ittifoqi (EI) doirasida yagona bozorni bunyod etishga harakat 
tufayli yagona umumevropa fuqaroligi, iqtisodiy, valyuta va siyosiy ittifoq ta’sis 
etiladi. Bu Ittifoqning SHartnomada belgilangan vazifalarini bajarish uchun bir 
qator yevropa muassasalari tuzildi. 
Evropa Ittifoqining ijroiya organi yevropa hamjamiyati Komissiyasi 
(EHK)dir. Uning a’zolarini milliy hukumatlar tayinlaydi, lekin ular o‘z 
faoliyatlarida mutlaqo mustaqildir. 
Ittifoqning qarorlar qabul qilish organi Vazirlar Kengashi hisoblanadi. 
Uning tarkibida ichki ishlar, moliya, ta’minot, qishloq xo‘jaligi kabi Vazirlar 
Kengashi mavjud bo‘ladi. 
Evropa hamjamiyati Komissiyasi faoliyatini nazorat qilish, hamjamiyat 
byudjeti va qonunlarini ma’qullash hamda ularga o‘zgartirish kiritish huquqi 
yevropalament zimmasiga yuklatiladi. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

222 
Evropa Ittifoqida 1999 yildan boshlab yagona pul-kredit siyosati o‘tkazila 
boshlandi. Shu munosabat bilan yagona valyuta – EKYU, 2004 yildan boshlab 
yevro joriy etildi va yangi muassasa – yevropa Markaziy banki tuzilib, u milliy 
banklar bilan birga yevropa banklar tizimining asosini tashkil qildi.