14-mavzu: kukun materiallardan buyumlar tayyorlash. Reja: 1

Aralashmani tayyorlash.
Bu 3 operatsiyadan iborat:
4.
dastlabki yumshatish,
5.
kukunlarni saralash zarrachalar o‘lchamiga karab; 
6.
aralashtirish. 
Dastlabki yumshatish natijasida oksidlar qaytariladi va naklep yuk kilinadi, 
kaysiki mexanikaviy maydalash davrida barabanlarda hosil bo‘ladi. Yumshatish 
harorati T=0,5-0,6 Terish va himoya yeki qaytaruvchi muhitda olib boriladi. 
Galvirlash natijasida o‘lchami 50 mkm bo‘lgan va undan katta bo‘lgan 
zarrachalar ajratilib gruppalarga bo‘linadi. Maydalari xavoda separatsiya kilinadi. 
Metall parashoklarga-kukunlarga texnalogik qo‘shimcha materiallar kushiladi: 
presslarni osonlashtirish uchun plastifikatorlar: 
parafin, steorin; yaxshi-oson eriydigan materiallar, qizdirib biriktirishni 
yaxshilash uchun; kerakli govaklikni olish uchun uchuvchi moddalar kushiladi. 
Tayyorlangan kukunlar sharli, barabanli tegirmonlarda
va
maxsus 
moslamalarda aralashtiriladi. 
Metall kukunlardan zagatovkalar quyidagi usullarda olinadi: 
presslash (sovuq holda, issiq holda, gidrostatik) va prokatlash. 
Issiq holda presslash.
Bunda ikki operatsiya bir yula ketadi: forma berish va qizdirib biriktirish. Issiq 
holda 
presslash 
temperaturasi 
T
pr
=0,6-0,8 
T
erish
. 
(kukuning 
erish 
temperaturasidan). Qizdirish natijasida zichlash jarayoni tezrok ketadi, kuch ham 
kamrok. Bu usulda yuqori puxtalik, zich va bir xil strukturali materiallar olinadi. 
Bu usul yomon presslanadigan, yomon qizdirib biriktiriladigan kompozitsiyalar 
uchun ishlatiladi: karbidlar, boridlar va x.k. metalga uxshash kiyin eriydigan 
birikmalar. Press-forma uchun grafit ishlatiladi. Grafitli press forma chidamliligi 
kam (10-12 presslash), maxsus himoya gaz muxida ishlashni talab kiladi. Shuning 
uchun bu usul boshqa usullarni kullash mumkin bo‘lmay kolgan holda ishlatiladi.

---

Gidrostatik presslash
Metallokeramik zagatovkalarni olishda kullaniladi, kaysilardan yuqori 
aniklik talab kilinmaydi. Kukun 3 elastik kobik 2 ichiga solinib, har tomondan bir 
tekisga maxsus germetik kamerada 1 kisiladi. Zagatovka bir xil zichlikda olinadi. 
Kerak kuch kamayadi. Ishchi suyuqliklari; yeg, suv, glitserin.