Ўзбекистон республикаси президенти ҳузуридаги қонунчилик ва ҳУҚУҚий сиёсат институти

линмаслиги керак. Иморат 
бузилишга тушадиган бўлса, 
бунинг учун бузишдан ол-
дин унинг қийматига мос 
равишда компенсация тўла-
ниши шарт”,
деб алоҳида таъкидлаган эди.
Шу муносабат билан янги таҳрирдаги Конституциямиз 
лойиҳасининг 47-моддасида қуйидаги нормалар акс этмоқда: 
“Ҳар ким уй-жойли бўлиш ҳуқуқига эга. Ҳеч ким 
суднинг қарорисиз ва қонунга зид тарзда уй-жойидан 
маҳрум этилиши мумкин эмас. Уй-жойидан маҳрум 
этилган мулкдорга уй-жойнинг қиймати ҳамда у кўрган 
зарарларнинг ўрни қонунда назарда тутилган ҳолларда 
ва тартибда олдиндан ҳамда тенг қийматда қопланиши 
таъминланади”
.
Мазкур модда билан уй-жой мулкдорларига нисбатан 
икки 
турдаги муҳим конституциявий кафолат
белгиланмоқда: 
суд кафолати
ва 
уй-жой учун компенсация олиш 
кафолати
. 
Суд кафолати
уй-жойга нисбатан мулк ҳуқуқи суд қарорисиз 
маҳрум этилишига йўл қўйилмаслигини англатади. Бу кафолат 
уй-жойга нисбатан мулк ҳуқуқи мулкдорнинг эрки-хоҳишидан 
қатъи назар, мажбурий тарзда бекор бўлаётганда қўлланилиши 
назарда тутилган. Бунда суд томонидан мулк ҳуқуқини бекор 
бўлишига сабаб бўлувчи ҳолатлар амалдаги қонун ҳужжатлари 
асосида объектив тарзда кўриб чиқилади. Мазкур тартиб 
мулкдор 
ҳар қандай ҳолатда ҳам асоссиз равишда уй-
жойидан маҳрум этилмаслигини
кафолатлайди. 
Иккинчи кафолат
мулкдорнинг иқтисодий манфаатлари 
ҳимоясига йўналтирилганлиги билан эътиборга молик. Мазкур 
норма қонунда белгиланган ҳолларда ва тартибда уй-жойидан 
маҳрум этилган мулкдорнинг шу уй-жой ва етказилган зарар 
учун тенг қийматда компенсация олишини кафолатлайди. Тенг 

---

83
қийматда компенсация олиш нима дегани? Фуқаролик кодекси 
206-моддасига мувофиқ, мулкдорга олиб қўйилган мол-мулкка 
тенг қимматли мол-мулк мулк ҳуқуқи асосида берилиши ва 
унинг кўрган бошқа зарарлари тўланиши ёки мулк ҳуқуқи бекор 
қилиниши билан етказилган зарар тўла ҳажмда қопланиши 
белгиланган. 
Мазкур норманинг киритилиши уй-жой мулкдори ҳуқуқ-
ларини кафолатли таъминлашга, уй-жойларни ноқонуний олиб 
қўйилиши билан боғлиқ низоли ҳолатларнинг олдини олишга, 
суд ҳимоясини кенгайтиришга хизмат қилади.