Shaharsozuk tarixi

Respublikamizda qurilgan kasb-hunar
kollejlarining ko‘rinishi.
188

---

Akadem ik liseylar quyidagi xonalam i o 'z ichiga oladi:
— o'quv xonalari;
— o ‘quv-sporl xonalari:
— axborot-texnika m arkazi, to ‘garaklari bo 'lg an k atta zal;
— xizm at k o ‘rsatuvchi va oziq-ovqat bloki bo'lgan xonalar.
Asosiy xonalar uch qavat derazali vestibyul-atrium atrofida jam lan-
gan, oldindagi ochiq bosh zina, atrium bo'shlig'idagi tik oynavand 
tom binoga kirishda ko'tarinkilik, tantanavor kayfiyat tug‘diradi. Keng 
vestibyuldan ochiq dam olish hovlichasiga va undan oshxona ham da 
bufet oldidagi xollga o ‘tiladi. Ichki hovlining birinchi qavat vitrajlari 
yagona ichki kenglikni vujudga keltiradi. Bino devorlari tashqi bezakning 
m um toz nam unalaridan foydalanib, q at’iy uslubda ishlab chiqilgan.
Shu narsa diqqatga sazovorki, 375, 600, 825 va 1050 o'quvchili 
akadem ik liseylar nam unaviy loyihalarining 2001 yildagi mualliflari 
0 ‘zbekiston Respublikasi Arxitektorlar uyushmasi o ‘tkazgan «2001— 
2002-yy. eng yaxshi loyihalari» ko‘rik-konkursida ikkinchi o ‘rinni oldilar.
Jahon iqtisodiyoti va diplom at iyasi universiteti qoshida Toshkentda 
qurilgan to ‘rt qavatli o ‘quv binosi bo'lgan akademik lisey yoki Yangiyo‘l 
shahrida qurilgan ikki qavatli o'quv binosiga ega akademik lisey (arxitek­
to r A. M ahkamov) va boshqalar o 'z arxitekturaviy-rejaviy yechimi bilan 
qo'quvchilam i o'qitishning barcha yangi xili talablariga javob beradi.
M avjud ta ’lim muassasalari, shuningdek boshqa binolar va qurilishi 
tugallanm agan inshootlar m oddiy texnika bazasidan eng k o 'p darajada 
foydalanish m aqsadida «Mavjud b inolam i akadem iik liseylar va kasb-
Toshkent. Jahon iqtisodiyoti va diplomatiyasi
Universiteti qoshidagi akademik lisey.
189

---

h u n ar kollejlariga aylantirib qayta qurish b o ‘yicha k o 'rsatm alar va 
m e’yorlar» ishlab chiqildi.
«Toshgiprogor» in stitu ti h a m konkurs b o 'y ic h a tu rli hajm va 
yo'nalishlarga mo'ljallangan ishchi chizmalari ishlab chiqishga buyurtm a 
oldi.
Shulardan biri Toshkent shahsr Uyg‘u r ko‘chasida qurilgan 600 
o'quvchiga m o'ljallangan kasb-hunar kollejidir. U «Qurilish va kom - 
m unal soha» y o ‘nalishida b o ‘lib, loyihaning bosh m e’yori R .Iskan- 
darov, 5-ustaxona. Kollej binolari sirasiga quyidagilar kiradi: ustaxona 
va oshxonasi bo'lgan o'quv binosi, echinish xonasi bo'lgan 25x11 m
hajmdagi havza, avtom ashinalar, gazpayvandchilar ayvon-bostirmasi 
H ududda tennis m aydonchalari, mini-fiitbol m aydoni mavjud. O 'quv- 
chilar dam olish zonasi va jam oat tadbirlari o'tkaziladigan m aydonchalar 
sport va xo'jalik hududlaridan alohidadir. O 'z kirish yo'liga ega xo'jahk 
hududi ham bor. Sobiq o'quvchilar yozgi oromgohi hududidagi mavjud 
d o v -d ara x tla r iloji b o ric h a k o 'p ro q saqlab qolingan va o b o d o n - 
lashtirilgan.
K o'pqavatli uylar orasidagi m ahallada qad к о 'taigan m azkur kollej 
binosi katta eshik va burchaklardagi m inoralar yuzasini qoplab turgan 
vitrajlar, chiroyli yarim ustunlar diqqatni o'ziga torladi. Y oysim on 
kungurador qism lar bino tuzilishiga m ukam mallik bag'ishlaydi. Binoga 
k ira r ekansiz q o 'sh q a v a t d erazali foyega d u c h k elam iz, u keng 
vestibyulga o 'tib , katta zina bilan nihoyal
anadi.
Vestibyul yana katta 
zal kuluarlari bo'lib xizmat qiladi. Birinchi qavatda m a ’m uriy xonalar, 
qo'shqav at derazali oshxona, faollar h am d a sport zallari m avjud. 
Ikkinchi qavatda kabinetlar va sinflar joylashgan. U chinchi qavatda, 
faollar va sport zallari tom ida ichki hovlichalar bo 'lib , bir-biridan 
sh affo f lek san q o p lam a li jim jim a d o r p a n ja ra la r b ila n ajratilgan. 
Shulardan birida doim iy ishlab turuvchi qurilish va pardoz ashyolari 
ko'rgazm asi, boshqasida — shahar uylarining rejaviy m aketlari ham da 
binolarning hajm dor m aketlari joylashgan. H ovlichalar charog'on va 
jim jim ador o q ferm alar shaffof leksandan k o 'rin ib turuvchi m oviy 
osm on fonida kenglik hissiyoti tug'diradi. H ovlichalar oralig'ida dam
olish joylari loyihalashtirilgan bo'Ub, un dan ichki hovlichalar atrofidagi 
yorug' yo'laklarga o'tiladi. Bino ichkarisida sinflar joylashgan.
T o 'rtin ch i qavatda o ‘quv-m ashg‘ulot xonalari joylashgan. Poydevor 
qavatda o'quv-ishlab chiqarish ustaxonalari: duradgorlik, slesarlik avto- 
chilar xonalari o 'rin olgan. Barcha o 'q uv va m ashq xonalari zam onaviy 
texnik qurilm alar ham da asbob-uskunalar bilan jihozlangan.
190

---

Qoraqalpog‘istonning T o ‘rtko ‘l tum ani S ho'raxan manzilgohidagi 
750 o'quvchiga m o'ljallangan kasb-hunar kolleji ( « 0 ‘zshaharsozlik», 
В M iraliyev, 2001-y.) to 'r t qavatli o'quv, uch 
qavatli yotoqxona 
b in o sid a n ib o ra t, u la r p ish iq g 'ish td a n tik la n g a n b o 'lib , yaxshi 
pardozlangan. O'ziga xos mayda arxitekturaviy shakllar qo'llanib, hudud 
obodonlashtirilgan. Bino markaziy o 'q i bo'ylab joylashgan o'ziga xos 
kirish yo'llari bilan ajralib turgan vitrajli b o 'rtiq pilon o 'q uv binosi 
kompozisiyasi m arkazi hisoblanadi. Bu usul m ajm ua hududiga olib 
kiradigan darvozada h am qo'llangan. U kichik-kichik yorqin arxitek­
turaviy shakllar ko'rinishida bo'lib, feruza rangda va g'ishtin pardozli 
milliy naqshlar qo'llab ishlangan.
Buxoro viloyatining Olat tumanidagi 750 o'quvchiga m o'ljallangan, 
qishloq xo'jalik sohasidagi kasb-hunar kolleji (Buxorovilloyiha, S. 
Kamolov, 2001 у.) M -37 shohrohi yoqasida joylashgan. Kompozisiya 
m arkazi u c h qavatli b ino bo'lib, unda oynavand vitraj devorli foyedagi 
katta eshik ko'zga tashlanib turadi. M ajmuaning barcha devorlari sifatli 
suvoqdan chiqarilgan, feruza va moviy rang bilan bo'yalgan.
Asosiy to 'rt qavatli o'quv binosi yon tom ondagi uch qavatli bino 
bilan parallel joylashgan va yo'lak bilan ulangan. Bu yerda zamonaviy 
a sb o b -u sk u n a la ri b o 'lg an b arc h a zaru riy o 'q u v -is h la b ch iq a rish
kabinetlari k o'zd a tutilgan.
R espublikada ta ’lim va ijtim oiy iqtisodiy soha yo'nalishiga ega 
kasb-hunar kollejlari ham da akadem ik liseylari qurilishiga loyihalar 
yaratish «O 'z shaharsozlik LITI» ga topshirilgan edi. 1996— 1999-yillarda 
300, 450, 600, 750 va 900 o 'rin ga m o'ljallangan kollejlar va mavjud 
o'quv yurtlarini qayta tiklash loyihalari bajarilgan edi.
Loyihada quyidagilar k o'zd a tutilgan: o'q uv binosi, m a ’muriyat, 
sport m ajmuasi, ovqatlanish bloki, m a ’naviyat va m a’rifat markazi. 
Ichki hovli — yashil hudud, 2—5 kishilik xonalari bo'lgan zamonaviy 
yotoqxona m ajm ui ham shu yerda. Bajarilgan loyihalar sinchiklab 
tekshirilgan va tegishli ishlovlar berilgandan keyin O 'zbekiston Respub­
likasi Arxitektura va qurilish Davlat qo'm itasi va Vazirlar M ahkam asi 
q o 'lla b -q u w a tla d i. Barcha nam unaviy loyihalar m am alkat m in ta- 
qalarining jug'ro fiy, dem ografik va ijtim oiy iqtisodiy xususiyatlari 
hisobga olinib, joyga tatbiq etildi.
300 o 'rin li nam unaviy loyiha asosida institut 1998—1999-yillarda 
Andijon viloyati Jalolquduq tum anida kasb-hunar kollejini loyihalash- 
tirdi va bunyod etdi. Qurilgan inshoot a ’lo sifatli qurilgani va yaxshi 
rejalashtirilgani bilan ajralib turadi (N . Kuranova).
191

---

Mutaxassisligi xizmatlar ko'rsatish sohasiga o'zgartirilgan kasb-hunar 
kollejlarini ishlab chiqish « 0 ‘zgiprosuvqurilish» institutiga topshirilgan 
va ishlab chiqilgan edi, Arxitektura va qurilishi Davlat qo'm itasi esa 
300, 450, 600, 750 va 900 o'quvchiga m o'ljallangan qator loyihalarni 
(arxitektorlar T. M axsumov, A. Rakutin, Z. Mirzaliyeva va boshq.) 
tasdiqlangan va ular butun respublika bo'ylab qurilgan edi.
Andijondagi 300 o 'rin li kasb-hunar kolleji shaharning m arkaziy 
shohrohi — N avoiy ko'chasida qurildi.
Bino bir-biriga zich tutashgan va atrofi berk ichki hovli yuzaga 
keltirgan 5 blok k o'rinishida bunyod etilgan. Birinchi blok — u c h
qavatli bino. Birinchi qavatda m a’m uriy xo'jalik xonalari joylashgan. 
Ikkinchi va uchinchi qavatlarda — kutubxona, ijod kabinetlari ham da 
tajrib ax o n a o 'r in olgan. Ik k in c h i blok - ikki qavatli u n azariy
m ashg'ulotlarga m o'ljallangan. U chinchi blok ham ikki qavatli bo'lib, 
un in g b irin ch i qavatida ustaxonalar, ikkinchi qavatida sport zali 
joylashgan. T o 'rtin ch i ikki qavatli blokning birinchi qavatida oshxona, 
ikkinchi qavatida faollar zali joylashgan. Asosiy uch qavatli, m uhtasham
zinadan kiriladigan katta eshikli bino beshinchi kiriladigan katta eshikli 
bino beshinchi blokdan o 'rin olgan: ikkinchi qavatda — kiyimxona, 
u chinchi qavatda kinoproyeksiyaxona va foye mavjud. N ogiron o 'q u v ­
chilar uchun panduslar, liftlar k o'zda tutilgan. Barcha binolar g'ishtdan 
ko'tarilgan, ular devorlari pardozida zamonaviy pardoz ashyolaridan 
foydalanilgan.
Kollej u m u m ta’lim, ijtimoiy va kasb-hunar texnika fanlar bo'yicha 
m ashg'ulotlar o'tkazishga mo'ljallangan: asbob-uskunalar ham da texnik 
apparatlar ta ’m iri va xizm ati, jam oatchilik ovqatlanishi, ekologiya 
h am d a atro f-m u h it m uhofazasi, reklam a faoliyati va hokazolarni 
qam rab olgan.
Jizzaxning U . T o'raqulov ko'chasidagi tashlandiq joyda 720 o 'q u v ­
chiga m o'ljallangan sport kolleji qurildi, uning 102x72 m hajmdagi 
k o 'p tu rli sport zali, ochiq havzasi va tennis korti bor. H .N osirov 
ko'chasida pedagogika va san ’at kasb-hunar kolleji, k o 'r bolalar uchu n 
m aktab-itntem at va Jizzax Oliy aviasiya bilim yurti bunyod etilgan.
Andijonda shaharning shimolidagi ko 'rk am joyda qurilgan sport 
kolleji o'ziga xos arxitekturaviy-rejaviy yechim i bilan ajralib turadi 
(arxitektor G . Zavyalov, «O'zshaharsozlik»).
M ajm ua bir nechta bino va inshootlardan iborat bo'lib, 300 o'rinli 
o'quv binosi, 90 o 'rin li bufetli oshxonasi, futbol m aydoni va 1900 
o 'rin li m inbari bo'lgan engil atletika m aneji, yopiq va ochiq suzish
192

---

havzalari, tennis kortlari, voleybol ham da basketbol m aydonchalari 
va boshqa zaruriy xonalarni o ‘z ichiga olgan.
M azkur binolar arxitekturasi oddiy va ixcham , ulam ing devorlari 
faoliyat vazifasini hisobga oigan.
Intererlar ham zam onaviy a n ’anaviy usullarni hisobga olib hal 
etilgan, M asalan, o ‘quv binosida auditoriya va m ashq zallaridan tashqari 
uch qavat derazali qishki bog‘, kiyimxona va engil atletika m aneji va 
suzish havzalariga xizm at ko'rsatuvchi tibbiy-sanitariya qism loyiha­
lashtirilgan. D ush va sanitariya tarm oqlari b o ‘lgan k atta yechinish 
xonalari birinchi qavatda joylashgan.
Sharhlovchi xonachasi bo'lgan tom oshabinlar m inbarlari minifutbol 
tom onga k o ‘ndalang holda joylashgan, ular tagidan texnik ishlarga 
m o'ljallangan xonalar, shuningdek kiyimxona va sanitariya tarm oqlari 
o ‘rin olgan xonalar tarkibi, ularning qulay joylashganligi b o ‘yicha 
mazkur kollej sport yo ‘nalishining barcha talablariga javob beradi.
0 ‘zbekistonda respublika m ustaqilligining birinchi k u n laridan
boshlangan ta ’lim sohasini takomillashtirish davom etmoqda.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2004-yil «2004-2009- 
yillarda m aktab ta ’limini rivojlantirishning Davlat um um m illiy Dasturi 
to‘risida»gi Farm oni, 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasining 
«2004—2009-yillarda maktab ta ’limini rivojlantirishning Davlat um um ­
milliy D asturini ro'yobga chiqarish b o ‘yicha ch ora-tadbirlar to ‘g‘- 
risidagi» qarori bilan islohotlar o ‘tkazish y o ‘lining asosiy b o ‘g ‘ini 
sifatida, jam iyatdagi dem okratik o ‘zgarishlar, iqtisodiyotni barqaror 
rivojlantirish, respublikani ja h o n ham jam iyatiga yaqinlashtirishning 
zaruriy va m uqarrar sharti sifatida ta ’lim sohasini izchil isloh qilish 
bo‘yicha m aqsad va vazifalar aniq belgilab qo'yilgan. D astur 9-sinf 
bitiruvchilarining m uayyan kasbning um um iy o 'rta ta ’limi bilan bir 
qatorda kasb ta ’lim i tizim ini to ‘la qam rab olishini belgilaydi.
U m u m ta’lim m aktablarini yangidan qurish va qayta tiklash uchun 
Arxetektura va Davlat qurilish q o ‘mitasi rahbarligi ostida « 0 ‘zLITTI» 
instituti boshqa institutlar bilan birgalikda loyihalashtirishning 0 ‘zbe­
kiston Respublikasi Xalq ta ’limi vazirligi tasdiqlagan va tegishli tashki- 
lotlar bilan kelishilgan VSN 1-04 «U m um ta’lim maktablari va m aktab- 
intematlar» idoraviy qurilish m c’yorlari ishlab chiqilgan edi. M e’yorlami 
R. Akromov, T. Zimakova, 
A. 
Kovalev, M. Q o‘chqorova, 
a
. M ah- 
kamov, N . Mahkamov, M. Umarov va boshqalar ishlab chiqqanlar.
M aktab ta ’limini rivojlantirish Dasturini ro‘yobga chiqarish doirasida 
shu institut yangi u m u m ta’lim maktablari loyihalarini chiqardi.
13 - T -31-3
193

---