Muhandislik geologik tadqiqotlar

subartezian suvlari
deb 
ataladi. Artezian termini Frantsiyadagi Artua viloyatining nomidan kelib chiqib, 

---

134 
7.9
- 
rasm.
 Qatlamlarning 
monoklinal yotishidagi artezian 
suvi: 1–to’yinish manbai; 2–suv 
to’sar qatlamlar; 3–suvli qatlam; 
4–fontan suvli burg’u quduqlar; 
5–bosimning balandligi;6–
p’ezometrik yuza. 
qadimda bu viloyat
Arteziya
deb atalar edi. 1126 yilda bu viloyatda kovlangan
quduqdan katta bosimli suv otilib chiqqan edi. Shunday buyon otilib chiquvchi 
suv olish uchun kovlanadigan quduqlar
artezian quduqlari
deb ataladi. 
Artezian suvlari to’yinadigan soha bu yerlardan foydalaniladigan joyga 
nisbatan tamomila boshqacha balandlikka bo’lishi mumkin (16.2-rasm) Artezian 
havzasining suv bilan to’lib turadigan qismi
manba
deb ataladi. Quduq 
kovlanganda havza suvining sathi quduq og’zidan ham yuqori ko’tariladigan 
qismi bosimli qism deyiladi. Artezian bosimli suv resurslari sarf bo’ladigan qismi 
bo’shaluvchi qism deb ataladi. Artezian suvlari to’yinadigan, yig’iladigan, 
shuningdek oqib chikadigan joylar artezian suvlari havzasini tashkil qiladi. (16.3-
rasm). Bizning Respublikamizdagi Sirdaryo, Amudaryo va Ustyurt artezian 
havzalari va boshqalari bunga misol bo’la oladi. Sirdaryo artezian havzasi 
Farg’ona, Toshkent oldi, Chimkent, Qizilqum, Orol yaqini havzalari va
boshqalarga bo’linadi. 
Bu artezian havzalari atrofida suvli bir 
qancha gorizont bo’lib, ular o’ziga xos 
xususiyatlari bilan bir –biri bilan farq qiladi. 
Masalan, Farg’ona artezian havzasi atrofida 
yigirmaga yaqin suvli gorizont borligi 
аниқланган. Shu bilan birga, suvli 
gorizontlar 
katta 
(3500 
m 
gacha)
chuqurlikda joylashgan bo’lishiga qaramay 
bosim kuchi nihoyatda katta bo’lganligidan 
murakkab nasos qurilmalar ishlatishni talab 
etmaydi, chunki ko’p hollarda suv quduqdan
o’zi otilib chiqib, fontanlar hosil qiladi. 
Burg’u quduqlar orqali suvli gorizont 
ochilganda 
suvning 
sathi 
ko’tariladi. 
Suvning bosimli ekanligini p’ezometrik sath belgilaydi. P’ezometrik sathning 
doimiy va nisbiy balandligi bo’ladi.

---

135 
Bir xil absolyut balandlikka ega bo’lgan p’ezometrik sathlarni 
birlashtiruvchi chiziq