O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI 
 
NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI 
MENEJMENT KAFEDRASI 
 
«JAHON IQTISODIYOTI VA XALQARO IQTISODIY 
MUNOSABATLAR» FANIDAN 
 
 
 
AMALIY MASHG’ULOTLAR UCHUN 
USLUBIY KO’RSATMA 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Namangan -2021 yil 

---

Ushbu uslubiy ko’rsatma 5610200-Мehmonxona xo’jaligini tashkil etish va 
boshqarish va 5610300 – Turizm (faoliyat yo'nalishlari bo'yicha) ta’lim yo’nalishlari 
talabalari uchun «Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar» fanidan 
amaliy mashg’ulotlar uchun mo’ljallangan. 
Tuzuvchi:
Q.Umarqulov 
Taqrizchi:
K. Sirojiddiniov 
Uslubiy ko’rsatma Namangan Davlat Universitetining o’quv-uslubiy 
kengashining 2021 yil __-____________dagi ___-sonli majlisida muhokama etilgan 
va nashrga tavsiya etilgan. 
 
 
© Namangan davlat universiteti, 2021 

---

KIRISH 
Respublikamiz Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining iqtisodchi 
mutaxassislarini tayyorlaydigan barcha fakultetlarida fundamental iqtisodiy 
fanlardan biri hisoblangan “Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar” 
fanini o’qitishning ahamiyati kattadir. 
Xo’sh, fanning maqsadi va vazifalari, uning o’quv jarayonida tutgan o’rni 
nimadan iborat? Ma’lumki, jahonda Birlashgan Millatlar Tashkilotiga a’zo bo’lgan 
290 dan ortiq davlatlar mavjud bo’lib, bu davlatlar o’z iqtisodiyotini va xalqaro 
iqtisodiy munosabatlarini rivojlantirishlari bilan uch guruhga (rivojlangan, 
rivojlanayotgan, past rivojlangan davlatlarga) bo’linadi. Ular o’zlarining bir necha 
asrlar davomidagi iqtisodiy rivojlanishida turli ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va 
madaniy bosqichlarni bosib o’tganlar. 
Kishilik jamiyatida sinfiy jamiyatning vujudga kelishi (bu jarayon turli 
davlatlarda turli davrlarda ro’y bergan) bilan bog’liq holda, bozor munosabatlari 
ham turlicha shakllanib bordi. Bozor munosabatlari dastlab XVII- XIX asrlarda 
G’arbiy Yevropaning bir qator davlatlarida (Gollandiya, Angliya, Frantsiya, 
Germaniya, AQSH) tez rivojlanib borgan bo’lsa, ushbu mamlakatlar tomonidan 
mustamlaka qilingan Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi davlatlari (Hindiston, 
Turkiya, arab davlatlari, Meksika va boshqalar) iqtisodiyoti esa ijtimoiy-iqtisodiy, 
siyosiy va madaniy jihatdan nihoyatda tushkunlikka tushib qolgan edi. SHunday 
qilib, bozor munosabatlari bu davrda jahonning deyarli barcha davlatlarida hukmron 
bo’lgani bilan uning iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va madaniy oqibatlari turlicha 
bo’lgan edi. 
Ta’kidlash joizki, “Jahon banki tomonidan e’lon qilingan, xarid qobiliyati 
bo’yicha hisoblanadigan yalpi ichki mahsulot hajmiga qarab aniqlanadigan iqtisodiy 
rivojlanish borasidagi yangilangan reytingda O’zbekiston dunyoning 190 ta davlati 
orasida 2010 yildagi 72-o’rindan 66-o’ringa ko’tarildi.
Ma’lumki, iqtisodiy rivojlanish jahonning barcha davlatlari uchun umumiy 
tabiiy qonuniyatlari asosida boradi, ya’ni, aytmoqchimizki bozor munosabatlarining 
alohida ajratib olingan ko’rinishi yoki milliy libosi yo’q, ammo rivojlanishning 
o’ziga xos xususiyatlari, yo’llari mavjud bo’lib, ular jahonning u yoki bu 
mamlakatlarini jug’rofiy o’rni, tabiiy sharoiti, iqlimi, tabiiy resurslari, aholisi, 
iqtisodiy rivojlanish darajasi va munosabatlarining ko’pgina boshqa sabablariga 
ko’ra turlicha bo’ladi. SHuning uchun ham jahondagi ba’zi bir davlatlar yuqori 
darajada, ayrimlari o’rtacha va past (qoloq) rivojlangan bo’ladi. Bu davlatlarning 
(ayniqsa, AQSH, Angliya, Germaniya, Frantsiya, Yaponiya, Gollandiya) iqtisodiy 
yutuqlarini atroflicha tahlil etish, ularning iqtisodiy-ijtimoiy, siyosiy va madaniy 
rivojlanish yo’llaridan o’rnak olish ham nazariy, ham amaliy ahamiyat kasb etadi.

---