O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

siya - Eron savdo-sotiq ishlarining ahvoli yomonlashdi. Bunday paytda 
O'rta Osiyo xonliklari bilan savdo-sotiqni har qachongidan ko'ra rivoj- 
lantirish dolzarb masalaga aylandi. Ayni paytda, Rossiya hukumati rus

---

174
asirlarini ozod etishni ham talab eta boshladi. Biroq Rossiya hukumati 
Xiva xonligiga nisbatan o‘z talablari doirasini tobora kengaytirib bordi. 
Chunonchi, u keyinchalik Xivadan Amudaryoda Rossiya savdo kemala- 
rining suzishiga ruxsat berishini ham talab eta boshladi.
Bora-bora Rossiya Xiva bilan munosabatni harbiy yo'l bilan tartibga 
solish yolini tanladi. Shu maqsadda 1839-yili V.Perovskiy harbiy eks- 
peditsiyasi tashkil etildi. lining ixtiyorida 
4 ming piyoda askar, 12 ta to‘p 
va yuk ortilgan o‘n ming tuya
 bor edi. Biroq Ustyurtning qattiq sovugl, 
oziq-ovqat va yem-xashakning yetishmasligi oqibatida ekspeditsiya 
talafot ko'rdi. Oqibatda V.Perovskiy orqaga qaytishga majbiir bo'ldi. U 
1840-yil iyun oyidagina Orenburgga qaytib kela oldi. Lekin ekspeditsi­
ya izsiz ketmadi. V.Perovskiy ekspeditsiyasi Xiva xonini Peterburg bilan 
kelishuv yo'lini axtarishga majbur etdi.
Josus Jevms Abbot.
 Xonlikda ingliz razvedkasi ham faoliyat bosh­
ladi. Chunonchi, 1840-yili Xivaga kapitan Jeyms Abbot keldi va u 
Ollohqulixon bilan uchrashdi. U Xiva xonini Rossiyaga qarshi harbiy 
istehkomlar qurishga da’vat etdi. U bunday istehkomlar qurilishi mum- 
kin bo'lgan joylarni aniqlash bo'yicha ish olib borayotgan paytda Rossi­
ya harbiylari tomonidan asir olindi va Peterburgga jo'natildi. U yerdan 
Londonga jo'natib yuborildi. Shu tariqa Buyuk Britaniya razvedkasi