|
Tadqiqot jarayonida b o‘lajak o ‘qituvchilar uchun talabalarning
m a’naviy sifatlarini tarbiyalash
«Avesto» va Sharq mutafakkirlarining pedagogik ta ’limoti hamda
Ma’mun akademiyasi allomalari qarashlari orqali talabalami m a’naviy
axloqiy sifatlarini tarbiyalashga y o ‘naltirish mazmuni quyidagi 14 ta
qismdan iboratdir:
1.0'qituvch i o ‘rganiladigan fan, har bir mavzuning talabaiar m a’naviy
sifatlarni tarbiyalash va ularni o'tm ishning boy merosi bilan tanishtirish
imkoniyatlarini bilishi va hisobga olishi.
2. M a’naviy tarbiya ildizlari qadim o ‘tmishga borib taqalishini ta ’lim-
tarbiya masalalari aks etgan zardushtiylik ta ’limoti, o ‘tmishning bebaho
yozma yodgorligi «Avesto» bilan bog'lay olishi.
3. M a'm un akademiyasi olimlari Muso al-Xorazmiy, Ahmad al-
Farg‘oniy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Abu Nasr ibn Iroq,
Abu Sahl Masihiy, Abulxayr ibn Hammor, Abu Abdulloh ibn Yusuf al-
Xorazmiy, Abu Ali ibn Miskavayx, Abu Mansur as-Saolibiyning pedagogik
g'oyalarini asosiy y o ‘nalishlari, ularning inson, uning jamiyatdagi o ‘rni. fan
va dinning o ‘zaro munosabatlari, tarbiyaning maqsadi, tarkibiy qismlari,
aqliy, m a’naviy, jismoniy, estetik, mehnat tarbiyasi; ularni tashkil etish shakli
va usullari, tamoyillari, ta ’lim jarayonlari, o‘qituvchining jamiyatdagi o‘rni.
unga qo‘yiladigan talablar bo'yicha gnoseologik qarashlarni bilishi.
4. Sharq allomalarining m a’naviy tarbiyaga oid fikr va g ‘oyalarini
yoritib beradigan materiallami har bir mavzuga zo'rm a-zo‘raki emas, balki
ularni o ‘quv rejasida ko‘zda tutilgan o ‘quv materiali mazmuniga mantiqiy
va tabiiy mos keladigan holda uyg'unlashtirish.
5. Tanlangan material ilmiy, asosli, izchil, ishonchli, yorqin va obrazli
bayon qilinishi, talabalarning alohida qiziqish va e'tiborini jalb qilishi.
6. Talaba-yoshlarning m a’naviy sifatlarini tarbiyalashda maktab,
akademik litsey, kasb-hunar kollejlari hamda oliy ta ’lim muassasalarida
uzviylikka e ’tiborni qaratish va amal qilish lozim.
7. «Avesto» va Sharq mutafakkirlarining pedagogik ta ’limoti
hamda M a’mun akademiyasi olimlarining talabaiar m a’naviy sifatlarini
tarbiyalashga y o ‘naltirilgan qarashlarini o'zaro qiyoslash, pedagogika tarixi
fanining shakllanishi va rivojlanishiga o‘zining bebaho hissasini qo‘shgan
Sharq allomalari pedagogik g ‘oyalari tadrijiysini kuzatish imkonini
beradigan qiyosiy pedagogika uslublarini keng qo‘llashi.
105
S.
M;irk;i/iy Osiyo, Yaqin va O ’rta Sharq olimlarining asrlar osha
n /
.ilumiyatini. ulkan m a’nosini yo'qotm agan pedagogik fikr va g ‘oyalar
i.i!(|ini va rivojlanishida ustuvorligini asoslay bilishi.
(>. 1 ntegratsiya, ijodiy meros hamda pedagogika fani o ‘qituvchilarining
l.ilsala. 0 ‘zbekiston tarixi, etika, adabiyot vaboshqa fan o ‘qituvchilari bilan
hamkorligidan keng foydalanish.
10. Buyuk qomusiy allomalar Beruniy, ibn Sino, Abu Nasr ibn Iroq,
Abu Abdulloh Iloqiy va boshqalar hayoti, ilmiy faoliyatini yoritadigan
hadiiy. sahna asarlari, m o“yqal4m, musiqa, kino, video materiallarni keng
qo'llash.
11. Talabalarni o'rta asrlar Sharq allomalari hayoti va ijodini o‘rganish,
o ’z xotirasida Abulxayr ibn Hammor, Abu N asr ibn Iroq, Abu Nasr Forobiy,
ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Abu Sahl Masihiy, Abu Abdulloh Iloqiy, Abu
Ali ibn Miskavayx, Abu Mansur as-Saolibiy, Maxmud Xamid ibn Xidr al-
Xo’jandiy, al-Muttatabib, Abul Hakim al-Qosiy, al-Xorazmiy va boshqalar
hayotiga oid hodisa va voqealami tiklashga unday olishi.
12. Ularning faoliyatini M a’mun akademiyasi olimlari faoliyati bilan
bog‘lab yoritishi.
13. O lrta asrlar Sharq allomalari pedagogik merosidan foydalanib,
talabalarda m a’naviy sifatlar va o‘z yurtdoshlari bilan faxrlanish tuyg’usini
tarbiyalashi.
14. Talabalarda mutafakkir olimlarning inson m a’naviy tarbiyasiga
oid tavsiyalarni amaliy faoliyat hamda hayotda qoTlash malakalarini
shakllantirish, buyuk allomalar asarlarida bayon etilgan m a’naviy sifatlarni
o ‘zlashtirish bo‘yicha amaliy ishlar olib borishi zarur.
Mazkur o'quv qo‘llanmaning dastlabki boblarida talabalarning
m a'naviy sifatlarini tarbiyalash asosida barkamol insonni tarbiyalash
pedagogika tarixi materiallari misolida ularning o ‘rni nazariy jihatdan
asoslab berilgan edi.
Ushbu m a’noda bugungi talaba-yoshlar pedagogika tarixini o ‘rganish
orqali o‘tmish merosimizdan, islom dini yaratgan m a’ naviy boyliklardan ham
foydalanishlari muhimdir. Ismoil al-Buxoriy, imom at-Termiziy, Baxouddin
Naqshband, X o‘ja Axmad Yassaviy kabi islom olami buyuk allomalarining
adolat, insonparvarlik, mehnatsevarlik, Vatanga muhabbat, axloq, odob,
iymon va e ’tiqod haqidagi ta ’limoti va fikrlaridan halqimizning, yoshlarning
baxramand b o iish i - umuminsoniy qadriyatlarni anglab olishlari, ular haqida
tasavvurga ega bo‘lishlari uchun kerak.
106
Do'stlaringiz bilan baham: |
