O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi камолиддин беҳзод номли миллий рассомлик ва дизайн институти



Download 1,34 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/76
Sana30.12.2021
Hajmi1,34 Mb.
#92177
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   76
Bog'liq
5 6192887123327058281

                                                           

4

Нотиқлик санъати ҳақида тўлароқ маълумот олиш учун қаранг: Жалолов Ҳ. Нотиқлик санъати. – Тошкент: 



Ўзбекистон, 1979;  Иномхўжаев С. Нотиқлик санъати асослари. – Тошкент: Ўқитувчи, 1982; Ўринбоев Б., 

Солиев А. Нотиқлик маҳорати. – Тошкент: Ўқитувчи, 1984 ва б.  




47 

 

da‘vogarlarga nimani gapirish lozimligini yozib berganlar va mehnatlari evaziga 

haq  olganlar.  Logografiyaning  tirikchilik  vositasiga  aylanishi  notiqlik 

san‘atining rivojida muhim rol o‗ynaydi. Dastlab siyosiy va sud notiqligi yuzaga 

kelgan  bo‗lsa,  keyinchalik  buning  zamirida  notiqlik  san‘ati  va,  tabiiyki,  ulug‗ 

zotlarni, yashab turgan maskanini madh etuvchi notiqlar maydonga keldi.  

Bu  san‘atni  ilk  bor  adabiy  janr  darajasiga  ko‗targan  hamda  notiqlikka 

ilmiy  yondashgan  kishilar  sofistlar  hisoblangan.  Ular  notiqlik  mahoratiga  ega 

bo‗lganlarning  ―ritor‖  deb  atashgan.  Ritorlar  davralarda  voizlik  qilishdan 

tashqari, o‗quvchilarga notiqlik yo‗l-yo‗riqlari bo‗yicha saboq ham berganlar.  

Sitsiliya  oroli  ritorikaning  asl  vatani  hisoblanadi.  U  joylarda  V  asr 

o‗rtalariga  kelib  demokratiyaning  yo‗lga  qo‗yilishi,  notiqlikning  taraqqiyoti 

uchun  omil  bo‗ldi.  Bu  yerda  Gorgiy  ismi  bilan  tanilgan  sofist  taxminan  427 

yilda  o‗z  shahri  Leontina  uchun  harbiy  yordam  so‗rab  maxsus  elchi  sifatida 

Afinaga  keladi  va  xalq  majlisida  so‗zlagan  nutqi  bilan  Afina  yoshlarida  juda 

kuchli  taassurot  qoldiradi.  Shundan  keyin  davlat  rahbarlari  taklifi  bilan  Gorgiy 

Afinaga  butunlay  ko‗chib  keladi  va  shu  yerda  Ritorika  maktabi  ochadi.  U  o‗z 

shogirdlariga  so‗z  san‘ati  va  boshqa  fanlarni  o‗rgatish  bilan  birga  voizlik  bilan 

ham  shug‗ullanadi.  Gorgiy  asosan  mifologik  ma‘ruzalarda  tantanali  nutq 

so‗zlagan,  uning  nomi  ostida  bizga  qadar  ―Yelena‖  va  ―Palimed‖  sarlavhali 

ikkita  yozma  asar  yetib  kelgan

5

.  Gorgiyning  e‘tirof  etishicha,  notiqning  eng 



muhim vazifasi tinglovchini ishontira olish, uni maftun etish va o‗ziga nisbatan 

iliq  munosabat  tug‗dirishdan  iborat.  Maftun  etishning  asosiy  vositasi  sifatida 

yozuvchi  birinchi  o‗ringa  uslubni  qo‗yadi  va  shu  maqsad  bilan  o‗z  asarlarida 

go‗zal  uslub  namunalarini  namoyish  qiladi.  Darhaqiqat,  notiqning  bizga  qadar 

yetib kelgan asarlarida tantanali epitetlar (jonlantirish), metaforalar (o‗xshatish), 

majoziy ifodalar nihoyatda ko‗p uchraydi. Shuning uchun bo‗lsa kerak qadimgi 

yunonlar Gorgiyning usulini ―jimjimador uslub‖ deb ataganlar.  

Qadimgi  Yunonistonning  mashhur  logograflaridan  yana  biri  miloddan 

avvalgi  taxminan  459-380  yillarda  yashab  ijod  etgan  Litsiy  sanaladi.  Litsiy 

logograflik  kasbi  davomida  unga  ishi  tushib  kelgan  kishilarning  hojatini 

bitirishdan  oldin,  ularning  dunyoqarashini,  psixologiyasini  o‗rgangan.  O‗sha 

paytlarda  Afina  sudida  ishtirok  etuvchi  kishilarning  ko‗p  qismi  savodsiz,  omi 

bo‗lgan., til va qonunlardagi murakkabliklarni tushunib yetmaganlar. Shu saba,li 

so‗zga chechan kishilarning sudni aldab ketishlaridan cho‗chishib, ilmoqdor va 

balandparvoz  gaplarga  gumonsirab  qaraganlar.  Ammo  Litsiy  logograflikda 

mohirlik kursisini egallagan notiqlardan biri bo‗lganligi sababli, buyurtmachilar 

orasida  o‗ziga  bino  qo‗ygan  shaxsmi,  tiyinni-tiyinga  urib  sotaman  degan  hasis 

olibsotarmi,  xotinining  izmidan  yuradigan  laqma  ermi,  yoki  shallaqi  ayolmi, 

ayyormi,  maqtanchoqmi yoxud sodda omi insonmi, kim bo‗lishidan qat‘i nazar 

–  Litsiy  ularning  har  birining  zarakter  xususiyatiga,  tabiatiga,  bilimi  va 

jamiyatdagi  mavqeiga  mos  keladigan  nutqlari  bilan    tinglovchilarni  ishotira 

oladigan  uslubni  topadi.  Litsiydagi  bu  mahorat,  ya‘ni  har  kimni  o‗z  tabiatiga 

mos  ravishda  gapirtira  olish  yunon  tarixida  o‗tgan  logograflarning  birontasida 


Download 1,34 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   76




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish