Tijorat banklari faoliyati tahlili indd

Doimiy bo‘lmagan majburiyatlar
istalgan vaqtda bank-
dan chiqib ketishi ehtimoli yuqori bo‘lgan yirik depozit-
lar – qarzlardir. Bunday majburiyatlarga odatda quyidagi-
lar xos: 
– nisbatan katta miqdorda bo‘lishi;
– sundirish muddatining qisqaligi;
– majburiyatlar egalari bank bilan mazkur majburiyat-
lardan boshqa hech qanday bitimlar bilan bog‘lanmagan 
bo‘ladi.
Zaxiralarning ortiqcha qismi 
– majburiy zaxiralar fon-
diga ajratmalar miqdoridan oshadigan bank mablag‘lari – 

---

182
bankning Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag‘idagi 
mablag‘lar qoldig‘i.
Likvid aktivlar 
– ularning yaxshi ma’lum bo‘lgan bo-
zor narxining shakllanishini ta’minlaydigan doimiy ravish-
da sotiluvchi va sotib olinuvchi aktivlarning alohida turi 
bo‘lib, banklar ularni qisqa muddat ichida sotib olishga tay-
yor bo‘lgan xaridorni topishi mumkin. Bunday aktivlar qa-
toriga naqd pullar, davlat qisqa muddatli obligatsiyalari, 
qisqa muddatli (yetti kungacha) banklararo kreditlar. Iqti-
sodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti (OESR) davlatlari 
hukumatlari hamda fond bozori rivojlangan davlatlarining 
mashhur transmilliy kompaniyalarining qimmatli qog‘ozlari 
ham yuqori likvidlikka ega.
Nolikvid aktivlar 
–
 
bu bozor narxini kotirovka bo‘yicha 
aniqlash mumkin bo‘lmagan va bu turdagi aktivlarning xa-
rid narxi sotuvchi va xaridor o‘rtasidagi kelishuv natijasi-
da xususiy tarzda aniqlanadigan aktivlarga aytiladi. Bunday 
aktivlarning qiymati katta miqdordagi o‘zgarishlarga uchrab 
turishi taqqoslashni qiyinlashtiradi. Bu turdagi aktivlarga, 
masalan, kreditlar, qimmatli qog‘ozlar bozorida kotirovka-
ga ega bo‘lmagan yoki kotirovkasi qiyin bo‘lgan qimmatli 
qog‘ozlar, asosiy vositalar va boshqalar kiradi. Tezda naqd 
pul miqdorini oshirish uchun nolikvid aktivlarni sotish za-
rur bo‘lgan holda bank ularni zarar ko‘rgani holda sotishi 
mumkin.