Biologiya (2). cdr

Savollar
Difteriyakasallik haqida tushuncha, etiologiyasi, epidemiologiyasi,
klinikasi. 
 
Difteriyabemorlarni ko’zdan kechirish, parvarish qilish, davolash.
 
Difteriyada bakteriologik tekshirish uchun bemorlardan material
olish.
 
Mahsus profilaktika shemasi - AKDS vakstina, oldini olish choralari.
 
 
 
 

---

71 
9-Mavzu: KO’KYUTAL. PARAKO’KYO’TAL 
 
REJA: 

Kasallik haqida tushuncha, etiologiyasi, epidemiologiyasi, klinikasi.

Bemorlarni ko’zdan kechirish, parvarish qilish, davolash.

Mahsus profilaktika shemasi AKDS vakstina, oldini olish choralari. 

Epidemiyaga qarshi ishlari, aholi o’rtasida sanitariya–maorif ishlarini
olib borish.

O’zbekiston Respublikasi hududida kasallikni oldini olish
to’g`risidaamaldagi buyruqlar. 
Ko'k yo'tal
 
- bosqichli kechadigan, biroz intoksikatsiya hamda spazmatik yo'tal 
hurujlari 
bilan 
namoyon 
bo'luvchi 
o'tkir 
yuqimli 
kasallik.
 
Etiolagiyasi. Kasallikni qo'zg'atuvchisi – Brdetella bertussis mayda grammanfiy, 
harakatsiz, sport hosil qilmaydi, kapsulasi bor, yaxshi bo'yaladi. Borde-Jangu 
ozuqasida yaxshi o'sadi. 12 xil antigin aniqlangan, faqat endotoksin ajratadi. 
Bakteriya tashqi muxitda juda chidamsiz 56 S qizdirilganda 10-15 min, kuyosh nuri 
tahsirida bir necha daqiqada nobud bo'ladi. 
Epidemiologiyasi. Kasalik manbai bemor odam, u kasallikning 1 kunidan 
boshlab, to 4-b-xaftasigacha atrofdagilar uchun xavflidir. Ayniqsa kasallikning yengil 
va noaniq tularini o'tkazayotgan bemorlar, shuningdek, kam bo'lsada, bakteriya 
tashib yuruvchi bolalar epidemiologik jixatdan xavflidirlar.Kasallik asosan havo-
tomchi yo'li bilan yuqadi. Sog'lom bola, yo'talayotgan bemor bilan yaqin muloqotda 
bo'lgan taqdirdagina yuqish sodir bo'ladi. Ko'k yo'talga moyillik yuqori (kontagiozlik 
indeksi 0.7-0.75).Ko'k yo'tal bilan asosan 1-5 yoshdagi bolalar kasallanish, 0.3-0.9 % 
kattalarda ham kuzatilishi mumkin.Kasallikdan keyingi immunitet umrbod saqlanadi, 
qayta kasallanish faqat 1% hollarda bo'lishi mumkin.Ko'k yo'talga qarshi aktiv 
immunizatsiya qilish boshlangandan (1956-1959 y) keyin kassalanish keskin kamaydi. 
Klinikasi. Yashirin davri 3-15 kun, o'rtacha 5-8 kun. Kasallikning kichishida: kataral, 
spazmatik va tuzalish bosqichlari farqlanadi. 
Kataral davri- 
quruq yo'tal, ba'zan tana hroratining biroz ko'tarilishi hamda 
yuqori nafas yo'llarida biroz kataral belgilar bilan namoyon bo'ladi. Keyinchalik yo'tal 
kundan-kunga zo'rayib boradi va kasallikning 10-12-kunlariga kelib, 
spazmatik 
davri 
boshlanadi. Bunda bola vaqti-vaqti bilan qisqa-qisqa biroq tez-tez va ustma-ust 
yo'taladi va ohirida talvasanib chuqur shovqinli nafas oladi (repriz) yo'tal paytida 
yopishqoq balg'am ajraladi va ba'zan bola qusadi.Kasallik og'ir kechganida bunday 
spazmatik yo'tal xurujlari tez-tez takrorlanib turadi, bola qiynalib, tilini og'izdan 
chiqarib yo'taladi, huruj ohirida nafasi ichiga tushib ketadi, ya'ni qisqa muddatga 
nafas to'xtab qolib, bemor ko'karib ketadi. So'ngra xushtaksimon shovqin bilan 
chuqur nafas oladi va nafasi tiklanadi. Hurujlar oralig'ida bolalar o'zlarini yaxshi his 
qilsalarda, huruj takrorlanishidan juda qo'rqib qoladilar. Bemorning yuzi va qovoqlari 
kerikkan, bazan terisiga vako'z sklerasiga qon quyilgan bo'ladi. Yo'talganda tilni 

---

72 
chiqaraverishi oqibatida tishi bor bolalarda til osti yaralanadi va bu yara oq karash 
bilan qoplangan bo'ladi.