Ikkinchi taktda

Termostat klapani 
suyuqlik harorati 65
…
70
°
S bo‘lganda ochila 
boshlaydi va 80
…
85
°
S da to‘la ochiladi. Nosoz termostatni almashtirish 
zarur. 
Sovitish suyuqligining yaxlab qolishi va tizimning zanglab yeyilishi 
va unda quyqa hosil bo‘lishining oldini olish maqsadida, zamonaviy 
avtomobillarning barchasida antifrizlardan foydalaniladi. Yaxlab 
qolmasligi uchun, uning zichligi nazorat qilib turiladi. A-40 antifrizining 
20
°
S dagi zichligi 1,067
…
1,072 va Tosol A-40 antifriziniki 
1,075
…
1,085g
/
sm3 bo‘lishi kerak. 
Radiatorni avtomobilga o‘rnatishdan avval 0,1MPa bosim ostidagi 
siqilgan havo bilan 3
…
5 min mobaynida tekshiriladi. Suv bilan 
tekshirilganda bosim 0,1
…
0,15MPa ni tashkil etishi kerak. 
Moylash tizimining nosozliklari.
Dvigatel ishlashi jarayonida, 
uning karteridagi moy sathi kamayib, sifati o‘zgaradi. Bular dvigatelning 
buzilishiga va boshqa nosozliklarni keltirib chiqarishga olib keladi. 
Dvigatel ishlashi jarayonida moy sifatining yomonlashishiga sabab, 
uning metall zarrachalari va yonilg‘i qo‘shilib ifloslanishi hamda 
oksidlanishidir. Shuningdek, moydagi sifat yaxshilovchi qo‘shimchalar 

---

 66
miqdorining kamayib ketishi ham moy sifatini pasaytiradi. Moy 
tarkibidagi mexanik aralashmalar metall zarrachalaridan iborat bo‘lib, 
bular ikki ishqalanuvchi sirtning bir-biriga nisbatan sirpanishidan hosil 
bo‘ladi. Mineral aralashma (qum, chang)lar, havo bilan moyga qo‘shilib, 
uning moylash xususiyatini pasaytiradi. Moy tarkibidagi mexanik 
aralashmaning miqdori 0,2% dan oshmasligi kerak. Shu bilan birga 
havodagi kislorodning ta’siri bilan moy oksidlanib qoladi va karterga 
tushib, qizigan va kirlangan moy bilan aralashib ketadi. Kislotalar 
oksidlovchi modda hisoblanib, silindrlar devori, porshen halqasi 
yemirilishida va zanglashga uchrashida asosiy omil hisoblanadi. 
Shuningdek, bu modda podshipniklarda ishqalanishga qarshilik 
ko‘rsatuvchi muhit yaratadi. Smolalar esa porshenda va porshen 
halqasida loksimon qatlam hosil qiladi hamda ularning 
qo‘zg‘aluvchanligini keskin kamaytiradi. Mayda kolloid holda va erigan 
yoki quyqa ko‘rinishida karterga tushuvchi qattiq aralashmalar (ya’ni: 
karbon, karboid va kokslar) moy kanallari va naychalaridan o‘tib, moy 
aylanib o‘tishini sustlashtiradi, ishqalanuvchi sirtlarga ta’sir etib, ularda 
qirilgan, chizilgan, tirnaladigan(abraziv) yeyilish hosil qiladi. 
Zamonaviy avtomobillarning moylash tizimini yuvish uchun 
Rossiyada-«VNIINP-113
/
3», FIAT firmasi «Oliofiat L-20» va Shell 
firmasi «Shell Donaks» yuvish moylarini tavsiya etadi. 
Respublikamiz hududida ekspluatatsiya qilinayotgan O‘zDEU yengil 
avtomobillarida motor moyini almashtirish har 10 000 km dan so‘ng 
tavsiya qilinadi. Servis xizmat ko‘rsatish davrida moyning sathi doimo 
nazorat etilib, agarda u "MIN"belgidan pastda bo‘lsa, me’yoriga 
keltiriladi. Zavod ko‘rsatmasiga muvofiq UzDEU yengil avtomobillarida 
SAE 5W
/
30, SAE 10W
/
30, SAE 10W
/
40 va SAE 15W
/
40 sinfidagi 
motor moylaridan foydalanish tavsiya etiladi. Moylash tizimidagi moyni 
almashtirish davri eng avvalo avtomobilning ishlash sharoiti va moyning 
sifatiga bog‘liq bo‘lib, uning sathi almashtirilgandan 2
…
3 minut o‘tgach 
tekshiriladi.