K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Meyorlangan sifat ko‘rsatkichlari. 
Avtomobillar uchun yonil-
g‘i sifatida siqilgan gazdan foydalanilganida bu ko‘rsatkichlarga 
siqilgan gazning komponent tarkibi va gaz ballon apparatining 
ishiga zararli ta’sir ko‘rsatuvchi hamda dvigatellarning yeyilishini 
tezlashtiruvchi moddalar miqdori kiradi. 
Gazning komponent tarkibi. 
Avtomobillarda barcha mav-
sumlarda ishlatishga mo‘ljallangan siqilgan gaz tarkibida (hajm 
bo‘yicha)’ kamida 90 toiz metan, ko‘pi bilan 4 foiz etan, oz miqdor-
da (2,5 foizgacha) yonuvchi boshqa uglevodorod gazlari, 1 foizga-
cha uglerod oksidi, 1 foizgacha kislorod, ko‘pi bilan 5 foiz azot 
bo‘lishi kerak. 
Gaz tarkibidagi zararli aralashmalar miqdori. 
Siqil-
gan gaz tarkibida bunday aralashmalar cheklangan miqdorda 
bo‘ladi: vodorod sulfidi 2 g/100 m
3
dan, mexanik aralashmalar 
0,1 g/100 m
3
dan ortiq bo‘lmasligi kerak, juda oz miqdorda nam 
bo‘lishiga ruxsat etiladi. 
Davlat standartiga muvofiq, siqilgan gazlarning tabiiy, koksli

---

94
metanlashtirilgan va koksli boyitilgan xillari chiqariladi (4. 2- jad-
val). Lekin siqilgan gazda ishlovchi dvigatellar keng tarqalmagan, 
chunki, bir tomondan, silindrlarning to‘ldirish koeffitsiyenti ka
-
mayishi natijasida ularning quvvati 10– 20 foiz kamayadi, ikkinchi 
tomondan, avtomobilning yuk ko‘taruvchanligi kamayadi. Chun-
ki yuqori bosim ostida siqilgan gazlarni saqlash uchun og‘ir (65–
70 kg li) ballonlar kerak bo‘ladi. Avtomobilga sig‘imi 10 m
3
dan 
bo‘lgan bunday ballonlardan oltitasi ketma-ket ulanib o‘rnatiladi. 
Ballonlar maxsus gaz to‘ldirish shoxobchalarida tozalangan va qu-
ritilgan gaz bilan to‘ldiriladi. 
4. 2- jadval 
Avtomobillarda ishlatiladigan siqilgan gazlar