K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Nazorat savollari:
1. Rezina materiallarning avtomobiisozlikda ishlatilishi qanday ijobiy 
natijalar beradi?

---

266
2. Rezinaning tarkibiga qanday moddalar kiradi?
3. Tabiiy va sun’iy kauchuklarning asosiy farqlari nimalardan iborat?
4. Vulkanizatsiyalash jarayonini tushuntirib bering. 
5. Umumiy ishlarga mo‘ljallangan va maxsus rezinalar qanday xos-
salarga ega?
6. Rezinalardan yelim olish jarayoni qanday kechadi? 
7. Rezinaning qanday turlari mavjud?
8. Rezinaning cho‘zilishdagi mustahkamligi, nisbiy va qoldiq uza-
yishi qanday?
9. Rezinaning qattiqligi haqida aytib bering. 
10. Rezina materiallar xususiyatlarining harorat ta’sirida o‘zgarishi 
qanday kechadi? 
11. Rezinaning eskirishi haqida gapirib bering. 
12. Rezina materialarga suyuqliklar qanday ta’sir ko‘rsatadi?
XI BOB. 
 LOK-BO‘YOQ MATERIALLARI VA ULAR 
ASOSIDAGI QOPLAMLAR
11. 1. 
Lok-bo‘yoq materiallari haqida umumiy ma’lumotlar
Lok-bo‘yoq qoplamalar metallarni korroziyalanishdan saqlab-
gina qolmasdan, yog‘ochni chirish va namiqishdan asraydi, ular-
ning tashqi ko‘rinishini ko‘rkamlashtiradi. Avtomobillar, qishloq 
xo‘jaligi mashinalari va turli texnologik uskunalarning 85 foizdan 
ortiq qismi lok va bo‘yoqlar bilan bo‘yaladi. Bundan tashqari, 
bo‘yalgan buyumlar elektr izolatsiyalash va issiqdan saqlash xos-
salariga ega bo‘ladi. 
Lok-bo‘yoq materiallari detallarning yuzalarini yupqa qatlam 
bilan qoplash uchun xizmat qiladi. Bu qatlam 
lok­bo‘yoq qatlami 
deb yuritiladi. Lok-bo‘yoq qatlami ham boshqa turdagi metallmas 
va metall qoplamalar kabi buyum hamda konstruksiyalarni tashqi 
267
muhit ta’siridan asrash va ularga ko‘rkam ko‘rinish berish uchun 
xizmat qiladi. Avtomobilsozlikda ulardan metallarni korroziyadan, 
yog‘ochni chirishdan asrash hamda ularning tashqi ko‘rinishini 
ko‘rkam qilish maqsadida foydalaniladi. 
Hosil qilingan qatlamlar ularga qo‘yilgan talablarga javob be-
rishi va uzoq muddat ishlashi uchun quyidagi talablarga javob be-
rishi:
– bo‘yaladigan sirt bilan mustahkam bog‘lanishi, ya’ni yuqori 
adgeziya xususiyatiga ega bo‘lishi lozim;
– yetarli darajada yuqori mustahkamlik, qattiqlik va zarur elas-
tiklikka ega bo‘lishi kerak. Elastikligi yetishmagan hollarda me-
xanik yoki harorat ta’sirida vujudga keladigan deformatsiyalanish 
natijasida qoplamda yoriq va darzlar vujudga keladi;
– imkoniyat darajasida nam, suyuqlik va gaz bug‘lari, quyosh 
nurini kam o‘tkazishi va ular ta’sirida o‘z xususiyatlarini yo‘qot-
masligi zarur. Qoplamning suv va uning bug‘i, havo va quyosh nuri 
ta’siriga chidamliligi