Samarqand davlat universiteti қозон миллий тадқИҚотлар технология университети

kvazigomogen modellar
deyiladi. 
Limitlovchi bosqichlar.
Bizni qiziqtirgan ko„plab jarayonlar ko„p 
bosqichli, ya‟ni ular bir necha bosqichlarga bo„linadi (bosqichlar, 
yo„llar). Agar jarayonning biror bosqichi limitlovchi bo„lsa, ko„p 
bosqichli 
jarayonni 
ifodalash 
va 
tahlilini 
sezilarli 
darajada 
soddalashtirilishi mumkin. Limitlashni hisobga olish nafaqat ifodalashda 
muhim. Agar qandaydir jarayonga ta‟sir o„tkazmoqchi bo„lsak, u holda 
unga ta‟sir aynan limitlovchi bosqichda bo„lishi kerak, cheklanmagan 
bosqichlarga ta‟sir amalda umuman jarayonga ta‟sir qilmaydi. Jarayonni 
qaysi bosqich limitlashi, bir tomondan, turli bosqichlarning tezliklari 
(yoki imkoniyatlari, imkoniyatlari) nisbati bilan, boshqa tomondan, 
ularning o„zaro kelishuvi bilan belgilanadi. 
Agar bosqichlar ketma-ket bo„lsa, u holda eng sekin (eng kam 
mahsuldor) limitlaydi, agar bosqichlar parallel bo„lsa, eng unumdori 
limitlaydi. 
Nihoyat, shunday bo„ladiki, na sekin, na tez bosqich bu jarayonni 
limitlay olmaydi. Bu limitlanishi kerak bo„lgan bosqichda boradigan 
jarayonning borishiga limitlanmaydigan bosqich ta‟sir etganda sodir 
bo„ladi. 
1.17-misol.
Rudali konsentrat boyitish fabrikasidan kimyo 
zavodiga temir yo„l orqali tashiladi. Bundan tashqari konsentratning bir 
qismi avtotransportda tashiladi. Bu ikki bosqich (temir yo„l va avtomobil 
transportida tashish) parallel ravishda amalga oshiriladi. Shuning uchun, 
masalan, transport rejasini hisoblashda, temir yo„l limitlanganligi 
sababli, kam quvvatli bosqichni (avtomobil tashish) e‟tiborsiz qoldirish 
mumkin. Boshqa tomondan, temir yo„lda etkazib berish ketma -ket 
bosqichlarga bo„linadi: yuklash (taxminan 2 soat), tashish (taxminan 3 
kun) va tushirish (taxminan 2,5 soat). Bu erda eng o„zoq davom etadigan 

---

44 
bosqich limitlovchi. Yuklash va tushirish ishlarini tezlashtirish orqali 
sezilarli daromad olish mumkin emas, lekin tashishni tezlashtirish orqali 
daromad sezilarli bo„ladi. Ammo, agar yukning kechikishi jadvalni 
buzishi va poyezdning jo„nab ketishini bir kunga kechiktirishi mumkin 
bo„lsa, bu "tez" bosqichning biroz tezlashishi ham natijaga sezilarli ta‟sir 
qiladi: tashish endi limitlamaydi, har ikkala bosqich ham muhim. 
Amaliyot uchun muhim bo„lgan ob‟ektlarning xususiyatlarini aks 
ettiruvchi matematik tavsiflarning yana bir qancha xususiyatlarini ko„rib 
chiqaylik.