Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
25 
ki, hər bir mühazirənin öz mövzusu var. Təklif olunan başlığa 
gəlincə, bu, bəziləri üçün etiraz ola bilər, baxmayaraq ki, mə-
lumatı məlumatla qarışdırmaq olmaz. Əsas odur ki, bu başlıq 
belə bir mühazirənin əsas vəzifəsini – proqrama uyğun olaraq 
müəyyən məlumatları tələbələrə təqdim etmək və izah etmək, 
müasir elmdə bununla bağlı mövcud olan bəzi problemli 
məsələlərin həllini əks etdirir.
Məlumat mühazirəsi, materialın məntiqindən asılı olaraq, 
təhsil məqsədləri də müxtəlif ola bilər, bunlar arasında ən çox 
yayılmışlar: 
Metodik mühazirə. Bu elmin ümumi və spesifik xüsusiy-
yətlərini, strukturunu, elmi biliklərin bəzi üsullarını açır. Yu-
xarı kurslarda fəlsəfədən imtahan verdikdən sonra tələbələr 
elmin ontogenezini, dialektika qanunlarının bu bilik sahəsinin 
nümunələrinə təsirini nümayiş etdirə bilərlər. 
Ümumi fənn mühazirəsi. Əsasən o, fundamental obyekt-
lərin konkret fən ilə əlaqəsini konkretləşdirdiyinə, sistemli 
əlaqələri nümayiş etdirdiyinə, mövzuya bütöv baxış verdiyinə 
görə, mahiyyət etibarilə metodoloji mühazirənin məntiqi dava-
mıdır. 
Nəzəri dizayn üzrə mühazirə. Artıq nəzəriyyə əsasında 
təhsil nəticələrini sistemləşdirmək və ümumiləşdirmək bacarıq-
larına malik olan bakalavrlar, mütəxəssislər və magistrlərlə 
işləmək faydalıdır. Bu tip informasiya mühazirəsinin nəzəri 
əsasını nəzəri prinsiplərə əsaslanaraq aradan qaldırılmalı olan 
elmi konsepsiyalar, hüquqi insidentlər və ya qanunvericilikdəki 
boşluqlar təşkil edir. Bu mühazirələr problemli öyrənməyə ke-
çid üçün qrupları mərhələli şəkildə hazırlamağa imkan verir. 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
26 
Mühazirə-konkretləşdirmə. Bu, hər hansı bir konsepsiy-
anın, nəzəriyyənin təfərrüatlı və elementar öyrənilməsi və 
mənimsənilməsi məqsədi daşıyır. Onlar kifayət qədər böyük-
dür, buna görə də bütün məsələləri bir cütdə tamamlamaq 
həmişə mümkün deyil. Bir qayda olaraq, belə bir mühazirənin 
tədris materialı bir və ya bir neçə qarşılıqlı əlaqəni ehtiva edən 
məlumat bloku ilə təqdim olunur. 
Mədəni və tarixi analoqların mühazirəsi. Bu növ müha-
zirələrdən ən çox istifadə olunur. Bu tip mühazirələr müqa-
yisələr vasitəsilə geniş dünyagörüşünü formalaşdırmağa imkan 
vermir. 
Mühazirə-inteqrasiya Biliyin transformasiyasının sonrakı 
inkişafı, onların elementləri arasında əlaqələrin və əlaqələrin 
qurulması ilə xarakterizə olunur. Belə mühazirələrin məqsədi 
tələbələrdə ümumi qanunları, ümumi prinsipləri dərk etməyə, 
fərdi qaydalardan daha geniş ümumiləşdirmələrə tədricən 
keçidə əsaslanan biliklər sistemini formalaşdırmaqdır. Bu 
mühazirənin əsas funksiyası differensiasiyadır ki, bu da böyük 
həcmli biliklərdən yalnız əsas məzmuna və məntiqi yükə düşən 
və mövzu, kurs, fənn haqqında əsas anlayışlar arasında əlaqə 
yaratmaq üçün əsas olanları seçməyə imkan verir. 
Xülasə mühazirə. Tələbələrin əldə etdikləri bilikləri 
möhkəmləndirmək üçün öyrənilən bölmənin və ya mövzunun 
sonunda aparılır. Mühazirəçi əsas məsələləri müəyyən edir, 
əldə edilmiş bilik, bacarıq və bacarıqları yeni əlaqələrə və 
asılılıqlara inteqrasiya etmək, onları daha yüksək mənimsəmə 
səviyyələrinə çatdırmaq, bununla da əldə edilmiş bilik, bacarıq 
və bacarıqları qeyri-müəyyən sahədə tətbiq etməyə kömək 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin