Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
16 
Əlbəttə, bu mövqe qətidir, lakin əks arqumentlər müəy-
yən dərəcədə tədris prosesinin təşkili forması kimi mühazirənin 
təkmilləşdirilməsi yollarını göstərir. 
Mühazirəyə alternativ tapmaq olduqca çətindir, çünki o, 
bir sıra çox vacib funksiyaları yerinə yetirir, o cümlədən: 
- informasiya funksiyası - mühazirə ən cəmlənmiş forma-
da təhsilin məzmununu təmsil edən informasiyaya diqqət yetir-
məyə imkan verir; mövzuya dair zəruri biliklər sisteminin ötü-
rülməsi ilə yanaşı, tamaşaçılara bu sistemi “imic – təfəkkür” 
prosesində qurmağa kömək edir; 
-Mühazirənin metodoloji funksiyası predmetin hərəkətdə 
və inkişafda öyrənilməsindən ibarət olan mövzuya müəyyən 
elmi yanaşmanın inkişafını təmin edir. Mühazirəçi ideyaların, 
qanunların, prinsiplərin, bilik nəzəriyyəsinin, təbiət və cə-
miyyət hadisələrinin, mədəniyyətin genezisi yaradıcılıq labora-
toriyasını nümayiş etdirir; 
- mühazirənin tərbiyəvi funksiyasının özünəməxsus xüsu-
siyyətləri vardır, çünki bir tərəfdən müəllimləri pedaqoji sahə-
də özlərini təkmilləşdirməyə həvəsləndirir, digər tərəfdən isə - 
tələbələrin dəyərlərini, əxlaqi təlimatlarını, onların sosial 
fəaliyyətini, sosial anlayışını formalaşdırır. və peşəkar davranış 
normaları; 
- mühazirənin inkişaf etdirici funksiyası auditoriyanın 
idrak fəaliyyətinin formalaşdırılması vəzifəsi ilə bağlıdır, 
müstəqil yaradıcı idrak prosesi kimi mühazirə tədrisinin aparıl-
masını tələb edir. Vəzifə auditoriyanı elmi tədqiqat prosesinə 
daxil etmək, auditoriya ilə birlikdə bu prosesi yenidən düşün-
mək, tələbələri tapıntıların özünü dərk etməsinə gətirməkdir; 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
17 
- mühazirənin istiqamətləndirici funksiyası dinləyicini 
müxtəlif mənbələrdən - mühazirələrdən, seminar və praktiki 
məşğələlərdən, tədris və elmi ədəbiyyatın öyrənilməsindən və 
s.-dən əldə etdiyi informasiya axınında istiqamətləndirməyə 
imkan verir. Elmi ədəbiyyatı nəzərdən keçirərək, elmi məktəb-
lərin mahiyyətini açır, nəzəri mövqeləri təhlil edərək, müha-
zirəçi əsas, vacib olanı müəyyənləşdirir, problemlərin həllinin 
düzgün yolunu göstərir, əsası vurğulamağa və artıqlığı atmağa 
kömək edir, elmi məlumatları aydın bir sistemə çevirir; 
- Mühazirənin təşkilati funksiyası son dərəcə vacibdir, 
mühazirənin əvəzolunmazı, tədris prosesinin ən vacib hissəsi 
olan odur. Tədris fəaliyyətinin bütün müxtəlif forma və üsul-
larında yalnız mühazirə çətin bilik prosesinin bütün element-
lərini birləşdirməyə, qarşıya qoyulmuş pedaqoji məqsədlərə 
nail olmaq üçün prosesi təşkil etməyə və istiqamətləndirməyə 
qadirdir; 
- diaqnostik funksiya onda özünü göstərir ki, mühazirəni 
oxuyarkən müəllim eyni zamanda rəy bildirişində hansı məsə-
lələrin dinləyicilər tərəfindən çətin qavranıldığını qeyd edir ki, 
bu da öz növbəsində seminarlarda fəsadlar yarada bilər; bu 
mövzunun təqdimatını necə daha da təkmilləşdirə bilərsiniz və s.; 
- stimullaşdırıcı funksiya yaxşı bir mühazirədən sonra 
daha çox öyrənmək, onların qeyri-müəyyənliyi, problemləri ilə 
maraqlanan suallara cavab tapmaq istəyinin olması ilə ifadə 
edilir; 
- Sistemləşdirmə funksiyası ondan ibarətdir ki, mühazirə 
fənnin elmlər sistemindəki yerini ən aydın şəkildə nümayiş 
etdirməyə, fənlərarası və fənlərarası əlaqələri müəyyən etməyə, 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin