2.5. Ali məktəb tələbələri üçün seminarlar
Seminarlar orta məktəb şagirdlərinin intellektual xüsusiy-
yətlərindən maksimum istifadə etməyə və inkişaf etdirməyə
imkan verir.
Seminarın məqsədi: tələbələrin müstəqil öyrəndikləri ma-
terialı ümumiləşdirmək, əsas məqamları vurğulamaq; mövzu-
nun həyatla, təcrübə ilə əlaqəsini göstərmək.
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
107
Seminarlar dərslərdən fərqlənir:
1. Seminara hazırlıq zamanı tələbələrin yüksək müstə-
qillik dərəcəsi, təlimin nəticələrinin müzakirəsində yüksək fəal-
lıq, ədəbiyyat və digər məlumat mənbələri ilə işləmək vərdiş-
lərinə yiyələnmək;
2. Öyrənmə mərhələlərinin təşkilini (onların ardıcıllığını
və məzmununu) dəyişdirməklə, məsələn, ev tapşırığı təkmillə-
şir və onun yoxlanılması yeni materialın öyrənilməsi ilə üst-
üstə düşür;
3. Müəllim və tələbələrin rolunun dəyişdirilməsi: tələ-
bələr informasiya funksiyasını, müəllim isə təşkilati və yönlən-
dirici funksiyanı yerinə yetirir.
Seminarın əsas funksiyaları:
1. Biliklərin sistemləşdirilməsi və dərinləşdirilməsi;
2. Ümumi və xüsusi bacarıq və bacarıqların möhkəmlən-
dirilməsi;
3. Biliyə nəzarət;
4. Həm kollektiv, həm də fərdi tədqiqat və kəşfiyyat
işlərinin aparılması bacarıqlarının inkişafı;
5. Tələbələrin kompetensiyalarının inkişafı;
6. Əldə edilmiş bilik və bacarıqların reallığa yaxın situa-
siyalarda tətbiqi (52, s. 36).
Fəaliyyətin xarakterinə və seminarın təşkilati formasına
görə bütün seminarlar öz növbəsində aşağıdakı növlərə bölünə
bilər:
1. Seminar - ətraflı müsahibə;
Bütün tələbələr planın bütün məsələlərinə hazırlaşır,
mövzunun müzakirəsinə mümkün qədər cəlb olunurlar. Buna
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
108
hər bir məsələ üzrə tələbələrin əvvəlcədən hazırlanmış ətraflı
təqdimatları kömək edir.
Seminar - məruzələrin və tezislərin müzakirəsi. Hər bir
natiqə sinif yoldaşları arasından bir rəqib təyin olunur. Qalan
tələbələr hesabatın müzakirəsinə hazır olmaq üçün əsas mə-
lumat mənbələri ilə tanış olurlar, onun planı və əsas problem-
ləri əvvəlcədən məlumdur.
Müzakirə əsaslı seminar (hər hansı bir seminarda onun
elementləri olsa da). Hər bir tələbə mübahisənin predmetinə
münasibətini müəyyən etməlidir. Müəllim seminarın gedişatına
lüzumsuz müdaxilə etməməli, təxribatçı suallar verməklə ona
rəhbərlik etməlidir. Müzakirə zamanı əldə edilən biliklər daha
güclü olur.
2. Tələbələrin müstəqil işlərinin üstünlük təşkil etdiyi
seminar;
O, müəllimin giriş nitqi ilə başlayır, o, sinfi mövzu, təlim
məqsədləri, onların həlli stereotipləri və əlavə məlumatlar ilə
tanış edir. Sonra tələbələrə və ya onların qruplarına bir neçə
fərqli çətinlik səviyyəsi seçimi təklif olunur. İş təxminən iyirmi
dəqiqə davam edir, bu müddət ərzində tələbələr müəllimdən
kömək istəyə bilərlər.
Seminar qrupların nəticələrinin kollektiv müzakirəsi və
əldə edilmiş bilik və bacarıqları birləşdirən məşqlərin həyata
keçirilməsi ilə başa çatır.
Seminara hazırlıq daxildir:
1. Seminar üçün problemin (mövzunun) və tapşırıqlarının
müəyyən edilməsi;
2. Plan hazırlayın;
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
109
3. Şagirdlərin tapşırıqlarla (planla) tanış edilməsi, onların
müzakirəsi və mümkün düzəlişlər;
4. Tapşırıqların bölüşdürülməsi: ümumi, qrup, fərdi;
5. Müxtəlif mənbələrdən məlumatların toplanması, o
cümlədən İnternet, təhlil, əlavə, seçim. Multimedia təqdimatı
şəklində hesabatın hazırlanması;
6. Hesabatların, referatların yazılması;
7. Təqdimat və müzakirəyə hazırlıq;
8. Bütün sinif (və ya qruplar) və məsləhətçilər üçün
məsləhət (28, s. 29-30).
Seminarın mövzusu, planı və tövsiyə olunan oxunuşların
siyahısı, tarixi, “Çıxışa necə hazırlaşmalı”, “Necə danışmalı”
məsləhətləri 2-3 həftə öncədən sinif otağında yerləşdirilir.
Planın ilk sualları elə tərtib edilməlidir ki, onları se-
minarda təqdim edərkən tələbələr nəzəriyyənin əsaslarını hər-
tərəfli və tam əhatə etsinlər. Sonra suallar elə tərtib edilir ki,
onları açmaqla tələbələr faktları və fərziyyələri yoxlamaq,
problemi tədricən həll etmək haqqında danışsınlar. Sonuncu
nöqtə adətən biliyin praktiki tətbiqinə həsr olunur.
Tələbələr kiçik qruplara bölünür, tapşırıqlar verir və
seminara hazırlaşmağa başlayırlar. Hazırlıq zamanı məsləhət-
ləşmələr aparılır.
Hər kəsin həm hazırlıqda, həm də seminarda iştirak et-
məsi arzuolunandır. Bu məqsədlə məcburi suallar vurğulanır.
Seminarın əsas məsələləri üzrə məruzəçilər təyin olunur.
Müzakirə üçün təklif olunan hər bir məsələ üzrə seminar
üçün tapşırıq kartları hazırlana bilər. Şagirdlər kartdakı sualın
cavabını məruzəçilərin məruzələrində tapırlar. Müəllim eşitdiyi
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
110
mesaja cavab verən suallar olan kartların mövcudluğunu öyrən-
məyi təklif edir.
Seminarı şərti olaraq mərhələlərə bölmək olar:
1. Müəllimin giriş sözü: baxılan problemin məqsəd və
vəzifələrini, aktuallığını əhatə edir;
2. Plan bəndlərinin müzakirəsi;
3. Görülən işlərin təhlili;
4. Praktiki vəziyyətlərin təhlili;
5. Refleksiya (44, s. 79);
Seminar başlamazdan əvvəl tələbələrə qarşıdakı işə
psixoloji münasibət (təlim məşqi) verilir - qarşıdan gələn ün-
siyyət üçün əhval-ruhiyyə, emansipasiya.
Seminarın əvvəlində müəllim mövzunu, məqsəd və vəzi-
fələri formalaşdırır, müzakirə olunacaq məsələlərin aktuallığını
və vacibliyini əsaslandırır.
Giriş nitqindən sonra müəllim ya çıxış edənə söz verir, ya
da tələbələri planı şərh etməyə dəvət edir.
Seminarda məruzə olmadan çıxış etmək və problemin
müzakirəsinə dərhal sinfi cəlb etmək daha məqsədəuyğundur.
Tələbələrin hazırlıq səviyyəsindən asılı olaraq aşağıdakı
variantlardan istifadə etmək olar:
1. Konkret tələbələrlə söhbətə başlamağı təklif edin;
2. Arzu edənlərə danışmağı təklif etmək;
3. Söhbətə çağırmaq, ilk növbədə, daha az fəal və hazırlıqlı
tələbələri, çünki daha güclü tələbələr onları düzəldə və mü-
zakirənin səviyyəsini əhəmiyyətli dərəcədə artıra biləcəklər (68).
Seminar, müzakirəni yekunlaşdıran, əsas fikirləri vurğu-
layan, digər mövzulara keçidləri göstərən müəllimin yekun
sözü ilə başa çatır. Eyni zamanda, müəllim müzakirənin
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
111
gedişinə əsaslanmalı, şagirdlərin fikir və arqumentlərinə istinad
etməli, sadəcə əvvəlcədən hazırlanmış nəticələri təqdim etmə-
məlidir (69)
Qiymətləndirməyə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Təkcə
çıxış edənləri və onların opponentlərini deyil, həm də müzaki-
rənin ən fəal iştirakçılarını qeyd etmək lazımdır. Həm cavab-
ların məzmununu, həm də onların mübahisə etmək, öz fikrini
mübahisə etmək bacarığını qiymətləndirmək lazımdır.
Do'stlaringiz bilan baham: |