Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
102
onun əhatəli cavabı müzakirə olunan məsələ ilə bağlı hər hansı
fəaliyyətin qarşısını ala bilər. Zəif və ya orta şagirdin perfor-
mansı həmişə əlavə və dəqiqləşdirmələrə yer buraxır və bu,
digər tələbələrin fəaliyyəti üçün zəruri şərtdir.
İlk çıxış zamanı belədir:
ətlə izləmək, onun güclü və zəif
tərəflərini əzbərləmək və ya yazmaq;
-ayrı sözlərin tələffüzü
istisna olmaqla,
cavablar
zamanı şagirdin buraxdığı nöqsanları və səhvləri düzəltməmək,
lakin sualın mahiyyətindən kənara çıxarsa, onun nitqini düzgün
istiqamətə yönəltməlisiniz;
əyin, əks
halda başqalarının diqqəti yayına bilər;
ətlə
dinləsinlər və seminarda nə haqda danışacaqlarını yazsınlar
(62, s. 41).
Birinci şagird nitqini bitirdikdən sonra ona əlavə
suallar
vermək tövsiyə edilmir, onlar bütün qrupun qarşısında veril-
məlidir. Sualı tərtib etməzdən əvvəl qrupun diqqətini cəlb
etmək, ona təxminən aşağıdakı sözlərlə müraciət etmək artıq
deyil: “Bütün qrupa sual ...” (65).
Bir sıra suallar vermək, hətta heç kim əvvəlki nitqi əlavə
etmək istəmədikdə belə zəruridir. Əgər belə tələbələr varsa,
onlara istədikləri kimi çıxış etmək imkanı verilməlidir. Bu, qru-
pun birinci natiqi necə diqqətlə dinlədiyini görməyə
imkan
verir və eyni zamanda ümumi təşəbbüsü artırır.
Seminar zamanı cavablarda təkrarların olmamasına əmin
olmaq, birinci çıxışda hansı boşluqların aradan qaldırıldığını
qeyd etmək lazımdır. Daha sonra qrupa hamısının buraxdığı və
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
103
ya səhv əhatə etdiyi suallar verilməlidir. Əgər onlar haqqında
danışmaq istəyən insanlar yoxdursa, cavab vermək üçün xüsusi
tələbələrə zəng edə bilərsiniz.
Qrup zəif hazırlıqlı olduqda mövzunun aktiv müzaki-
rəsini təşkil etmək daha çətindir. Belə hallarda müəllim dərhal
aparıcı suallar verməyə məcbur olur və seminarın uğuru onun
nə qədər məharətlə aparılacağından çox asılıdır.
Əlavə suallar nəinki aydın və qısa olmalıdır, həm də
tələbələrin fikirlərini ifadə etmək istəyini yaratmalıdır.
Bunun
üçün müzakirə aparmaq çox faydalıdır, nə üçün auditoriyaya
müraciət edib hər kəsin hər hansı yanlış (bəzən də düzgün)
mövqe ilə razılaşıb-razılaşmadığını, bu barədə başqa
fikir ol-
madığı halda soruşmaq lazımdır. Bəzən danışmaq təklifi
konkret tələbələrə ünvanlana bilər. Müzakirə elementləri semi-
narı əhəmiyyətli dərəcədə canlandırır.
Dərsi yekunlaşdıraraq və tələbələrin çıxışlarını qiymət-
ləndirərkən onların səhvlərini düzəltmək, çatışmazlıqları gös-
tərmək lazımdır, lakin bunu növbəti seminarda çıxış etmək
istəyini oyatmaq üçün etmək lazımdır. Zəif tələbələr və ya sus-
mağa üstünlük verənlər üçün xüsusi incəlik lazımdır. Əgər on-
ların biliklərində və ya fikirlərini ifadə etmək bacarığında cüzi
də olsa irəliləyişi vaxtında qeyd etsəniz, diqqətlə və müəyyən
dərəcədə “qabaqcıl” təriflər söyləsəniz, bu, onların öz gücünə
inamını gücləndirəcək, gələcək fəallığını artıracaq.
Seminarın sonunda müəllim çox vaxt təkcə əsas çıxışlara
deyil, həm də onlara əlavələrə görə qiymətlər qoyur. Dərsdə
təşəbbüs göstərən tələbələrin qənaətbəxş və hətta zəif biliklə-
rini qeyd etmək tövsiyə edilmir. Yaxşı və əla qiymətləri yalnız