|
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
58
Bütün bunlar kifayət qədər sayda konkret misallar, mü-
qayisələr, istinadlar, statistik məlumatlar, yəni müxtəlif illüstra-
siyalı materiallar vasitəsilə həyata keçirilir.
Auditoriyanın bilmədiyi sözləri, məsələni anlamaq üçün
lazım olan terminləri izah etmək üçün təriflərdən istifadə edilir.
Təriflər olmadan heç bir mühazirə başa düşülməyəcək. Müha-
zirədə əsas təriflərlə yanaşı başqa tərif yollarına da müraciət
etmək, məsələn, bu anlayışın sinonimini vermək, misal gös-
tərmək olar.
Müqayisələri öyrənməyə kömək edir. Artıq bildiyimizi
və nə ilə fərqləndiyini öyrənənə qədər, hələ də başa düşmə-
mişik. Müqayisə qısa və təfərrüatlı, ciddi və bəzən yumoristik
ola bilər.
Nümunə çox aydındır. Nümunə mühazirəçinin danışdığı
sferadan, yaxın və aydın auditoriyadan götürülməlidir. Nümunə
kifayət qədər tipik, lakin stereotip deyil, konkret və uyğun
olmalıdır və əlbəttə ki, maraqlı olmalıdır.
Deyilənləri təsvir edən rəqəmlər ən parlaq və ən həssas
kimi seçilməlidir. Düzgün örtülsə, bir çox mənfi şərtlərə tab
gətirəcəkdir. Bəzən bir mövzu haqqında saatlarla danışa və az
izah edə bilərsiniz. Eyni zamanda, hadisənin həm miqyasını,
həm də xarakterini göstərmək üçün bir neçə rəqəm kifayətdir.
Sözlər kimi, rəqəmlər mülayimliyi sevir, rəqəmlərin müxtəlif-
liyi dinləyicini depressiyaya salır, fikirlər artıq qəbul edilmir.
Heç bir halda qeyri-dəqiq, təsdiqlənməmiş rəqəmlər verə bil-
məzsiniz. Canlı nümunənin yanında duranda rəqəm daha aydın
olur.
Hakimiyyət orqanlarına istinadlar dəstəkləyici materialın
mühüm elementidir. Mühazirədə mütəxəssisin mötəbər fikrinə
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
59
istinad etmək təkcə aydınlıq deyil, həm də mühazirəçinin eti-
kası məsələsidir. Bu sahədə sübut edilmiş səlahiyyətlilərə mü-
raciət etmək lazımdır, onların tələbələrə məlum olması arzu
edilir. İstinad rəyin tərcüməsi və ya hərfi sitat şəklində ola
bilər.
Forma üzərində işləməkdə əsas şey mühazirəyə parlaqlıq,
təsvir, aydınlıq verməkdir. Təcrübə göstərir ki, dilə hörmətsiz-
lik, üslub forması, onun üzərində işləmək istəməməsi və ya
bilməməsi tez-tez mühazirənin qüsursuz məzmunu ilə dəyərsiz-
ləşir, ləğv edilir.
9. Vizual materialların hazırlanması. Mühazirə onun
mətni mövcud olduqda deyil, aydınlıqdan istifadə nəzərə alın-
dıqda və müvafiq materiallar hazırlandıqda tam hazırlanmış
hesab edilə bilər (20, s. 96-97).
Dərsdə aydınlığa əlavə olaraq texniki tədris vəsait-
lərindən istifadə edilə bilər. Yeri gəlmişkən, müəyyən dərəcədə
aydınlıq tez-tez nümayiş etdirilə bilər.
Bu vəsaitlər aşağıdakılara bölünür:
əs vasitələri mexaniki, maqnit, lazer üsulu ilə xüsusi
yazıya alınmış fonoqramlardır;
əri, slaydlar, qrafik proyek-
tora bannerlər, epiproyektora epiproyeksiyalar, kinofilmlər və
kino fraqmentləridir;
ə səs vasitələri yuxarıda qeyd olunan və dik-
torun və ya aparıcının izahatları ilə müvafiq fonoqramları olan
bütün ekran vasitələridir;
ələr video yayım vasitələridir;
ətləri (22, s. 114).
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
60
Bu vasitələrin seçilməsi mühazirənin ümumi didaktik
tapşırıqlarının və onun ayrı-ayrı mərhələlərinin sürətlə həyata
keçirilməsi üçün onların informasiya, ifadə və təsvir imkanla-
rının nəzərə alınması prinsipinə əsaslanır.
Elm və texnikanın inkişafı ilə televiziya texnologiya-
sından (televizorlar, videokameralar, videomagnitofonlar) isti-
fadə etməklə mühazirəçi-dinləyici sistemində informasiyanın
ötürülməsi mümkün olmuşdur. Belə məlumatlara video məlu-
mat deyilir.
Təlim materialının metodlarına və izahına görə video-
informasiya vasitələrini üç qrupa bölmək olar:
birincisi, statikada təqdim olunan videoinformasiyanın
bir-biri ilə əlaqəli və məntiqi sabit kadrlar sistemidir. Yəni
video məlumatların statik vasitələri. Bir qayda olaraq, video
məlumat statikada cədvəllər, qrafiklər, diaqramlar, diaqramlar,
rəqəmlər və s. aydınlaşdırmaq üçün əlavə elementləri ilə ve-
rilir. Çərçivələrin məzmununda müxtəlif simvollarla ayrıca
mətn materialı ola bilər;
ikincisi, hadisələrin və proseslərin təqdim edilməsi üçün
istifadə olunan, mahiyyətinin açılması və izahında təzahür
dinamikası olan videoinformasiyanın bir-biri ilə əlaqəli və
məntiqi tam kadrlar sistemidir. Yəni videoinformasiyanın di-
namik vasitələri;
üçüncüsü, videoinformasiyanın bir-biri ilə əlaqəli və
məntiqi tam kadrlar sistemidir ki, onun köməyi ilə tədris
materialı ekran və səs hadisələrinin və tədqiq olunan proses-
lərin kompleks istifadəsi ilə təqdim edilir və izah edilir. Belə
videoinformasiya vasitələri videofilmlər adlanır. Onların dəyəri
ondan ibarətdir ki, biliklərin əldə edilməsinin müəyyən mərhə-
Do'stlaringiz bilan baham: |
