Farmokognoziya oxiri p65

Geografik tarqalishi.
Ziravor o‘simlik sifatida Rossiyaning
janubida, Ukrainada, Moldovada, ayniqsa, Kavkazda ko‘p
ekiladi.
Mahsulot tayyorlash.
Mahsulotni yoz (iyul-avgust) oylarida
mevalari pisha boshlagach î‘rib olinadi. Soyabonlarini bir to-
monga qaratib, bog‘-bog‘ qilib bog‘lanadi va bir-biriga suyab,
g‘aramlab qo‘yiladi. Mevalarining hammasi pishganidan va
quriganidan so‘ng o‘simlikni mashinada yanchib, shamol
mashinada sovurib, mevalari ajratib olinadi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot yalpoq-
roq, tuxumsimon, yumaloqroq, sariq-yashil rangli, pishganda
2 ga ajralib ketadigan qo‘shaloq donchadan iborat. Yarimta
mevalarning uzunligi 5—7 mm, eni 3—6 mm ga teng bo‘lib,
qavariq tomonida iðsimon 3 ta qovurg‘alari bo‘ladi. Mah-
sulotning xushbo‘y hidi va yoqimli-achchiqroq mazasi bor.
Kimyoviy tarkibi.
O‘simlikning hamma qismida efir moyi
bo‘ladi. Mevasida efir moyidan (1,5—2,5 %) tashqari yog‘,
flavonoidlar, 2—2,6 % gacha furokumarinlar va boshqa birik-
malar bor.
Furokumarinlar yig‘indisidan pastinatsin, imperatorin,
izopimpinellin, bergapten va boshqalar ajratib olingan.
Furokumarinlardan pastinatsin, imperatorin, izopimpinel-
lin yurak, buyrak va jigar qon tomirlarini kengaytiradi, pasti-
natsin spazmga qarshi ta’sirga ham ega.
Ishlatilishi.
Pastinatsin preparati spazmolitik xususiyatga ega
bo‘lib, ko‘krak qisishi hamda buyrak va me’da-ichak spazmi
kasalliklarida ishlatiladi.
Beroksan preparati esa pes kasalligini davolashda qo‘llaniladi.
Dorivor preparatlari.
Pastinatsin (tabletka holida chiqa-
riladi), beroksan (bergapten va ksantotoksin furokumarin-
larning aralashmasidan iborat bo‘lib, tabletka va eritma holida
ishlatiladi).

---

289