1-mavzu. Eksperimental psixologiya: tushuncha, tarixi, Eksperimental psixologiyaning xozirgi davrdagi xolati Reja

Birinchi bosqich
20-yillarning boshidan 30-yillarning o‘rtasigacha bo‘lgan 
davrni o‘z ichiga oladi. Bu davrda pedagogika va psixotexnikada test metodlari keng 
tarqaldi. Bu davrda psixologik diagnostikaning rivojlanishida M.S. Bernshteyn, L.S. 
Vigotskiy, P.P. Blonskiy, S.G. Gellershteyn, N.D.
Levitov, G.I. Rossalimo, P.I. SHpil’reyn va boshqalar katta hissa qo‘shdilar. Olimlar 
tomonidan ilgari surilgan qator ilg‘or fikrlar keyinchalik rivojlantirilmadi, chunki 1936 
yildan keyin bu sohadagi barcha tadqiqotlar to‘xtatildi va psixodiagnostikaning keyingi 
rivojlanishiga jiddiy to‘siq vujudga keldi.
Psixodiagnostika rivojlanishidagi ikki bosqich
50-60 yillarga to‘g‘ri keladi. 
Bu davrda aqliy taraqqiyotni o‘rganishga katta e’tibor beriladi.
Rus psizxologi tomonidan ishlab chiqilgan aqliy taraqqiyotni sifatiy tahlil qilish 
tamoyili qatolr vazifalarni hal qilishda o‘z mahsuldorligini namoyon qildi va ko‘pgina 
tadqiqotlarda o‘z aksini topdi.
Respublikamizda psixodiagnostikaning rivojlanishiga M.G. Davletshin, B.R. 
Јodirov, G‘.B. SHoumarov, e.G‘. G‘oziev, V.A. Tokareva, R.Z. Gaynuttdinov kabi 
olimlar o‘z hissalarini qo‘shganlar.
Gerbartning fikricha, asosiy psixik element tasavvurdir, qolgan barcha jarayonlar 
– xissiyot, iroda, tasavvurlar kombinasiyasidan va munosabatlaridan iboratdir. Ruxiy 
xolatlar doimo o‘zgarish jarayonsida bo‘ladi. Tasavvurlarning bu doimiy o‘zgarish va 
almashish jarayonida ma`lum darajada doimiylik, qonuniyat bor. Bu doimiylikning 
miqdor tomonini o‘lchash mumkin. SHuning uchun ham, Gerbartning fikricha, 
psixologiyaga matematikani tadbiq qilish mumkin.
Gerbart, garchan psixologiyada eksperimentdan foydalanishning zarurligi va 
foydaliligini isbotlagan bo‘lsa ham, lekin uning o‘zi bu metoddan foydalanmagan.
Veber va Fexner 
Psixologiyada eksperimentni tatbiq qilish bo‘yicha dastlabki ishlarni fiziolog 
Veber (1796-1878 y.) va fizik Fexner (1801-1887 y.)lar amalga oshirdilar. Veber va 
Fexnerlarning maqsadi tashqi ta`sirotlar (fizik omillar) va ularning muvofiqi – 
sezgilarning o‘zaro munosabatlari soxasidagi qonuniyatlarni topishdan iborat edi. 
Fexner eksperimental metodlar asosida sezgilarning ortib borishi bilan ularni 
kuzgatuvchi ta`sirotlar o‘rtasidagi qiyosiy munosabatni aniqlab, sezgi qo‘zg‘atkich 
logarifmasiga proporcionaldir degan psixo-fizik qonunni kashf etdi. Veber va Fexnerlar 
o‘tkazgan tajribalar «Psixofizika» degan aloxida fanning paydo bulishiga olib keldi. 
Veber va 
Fexner ishlarining aham iyati
, asosan, shundan iboratki, ular birinchi bo‘lib 
psixologiyani, tabiat fanlari singari, eksperimental fanga aylantirish mumkin ekanligini 
isbotladilar. SHu vaqtgacha faqat kuzatish, asosan, o‘z-o‘zini kuzatishdan foydalanib 
kelinayotgan psixologiya endi aniq fanlardagi ob`ektiv metoddan foydalana boshlaydi.