Toshkent axborot texnologiyalari universiteti nukus filiali kompyuter injiniringi fakulteti

Ximoya usullari: 
 -oldini olish; 
 -kesib o`tish (chegaralash); 
Axborot manbalari: 
 -odamlar; 
 -xujjatlar; 
 - nashriyotlar; 
 -texnik tashuvchilar; 
Maqsad:
 
 -tanishuv; 
 -modifikatsiya; 
Xavf-xatar manba`lari: 
 -raqobatchilar; 
 -jinoyatchilar; 
 - korruptsionerlar; 
Xavf-xatar: 
-butunligi; 
-maxfiyligi; 
- to`liqligi; 
Xavf-xatar ob`ektlari:
 
- ish olib borilishi, xolati va 
tarkibi  xaqida ma`lumot 
 

---

 
28 
 
 
 
 
 
 

---

 
29 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
XAVFSIZLIKGA TAXDID 
Maxfiylikni 
buzilishi 
Taxdidni 
yo`naltirish 
maqsadi 
Butunlikni 
buzilishi 
Murojaat qilishni 
buzilishi 
Kirish 
imkonidan 
foydalanish  
Maxfiy 
kanallardan 
foydalanish  
Ta`sir 
tamoyili 
Maxfiylikni 
buzilishi 
Maxfiylikni 
buzilishi 
Ta`sir tamoyili 
Ximoya 
tizimlarini 
boshqarish 
xatosi  
Aniq tizimlardagi 
xavfsizlik 
siyosatini 
noto`g`riligi  
Ximoya 
tizimlarini 
loyixalash 
xatosi  
 
Kodlashtirish 
xatosi  
Ximoyalashda 
yuzaga keluvchi 
xatolar sababi 
Xujum ob`ektiga 
bevosita ta`sir 
Ob`ektga  ta`sir 
ko`rsatuvchi 
xujumlarning
 
turlari
  
Ruxsat etish 
tizimiga ta`sir 
 
ta`sir 
Tizimga 
to`laligicha 
Xujum 
qilinadigan 
ob`ektlar 
Tizimdagi 
ob`ektlarga 
Tizimdagi 
sub`ektlarga 
(shaxslarga) 
Ma`lumot uzatish 
kanallariga 
Interaktiv rejim 
Paketli rejim 
Ta`sir turlari 
Shtatli dasturiy 
ta`minotdan 
foydalangan holda 
Ishlab chiqilgan dasturiy 
ta`minotdan 
foydalangan holda 
Ishlatiladigan 
xujum vositalari 
Ob`ekt 
saqlanayotganda 
Xujum ob`ekti 
xolati 
Ob`ekt 
uzatilayotganda 
Ob`ekt qayta 
ishlanayotganda 

---

 
30 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  Uzish (raz`edinenie); 

  Ushlab qolish (perexvat); 

  Turlash (modifikatsiya); 

  Soxtalashtirish (fal`sifikatsiya). 
 
Uzish 
(raz`edinenie). 
Tizim 
resursi 
yo`q 
qilinadi, 
axborotdan 
foydalanuvchanlik  buziladi.  Bunday  buzilishlarga  misol  tariqasida  uskunaning 
ishdan  chiqishi,  aloqa  liniyasining  uzilishi  yoki  fayllarni  boshqaruvchi  tizimning 
buzilishini ko`rsatish mumkin.  
 
Ushlab  qolish  (perexvat).  Resursdan  ruxsat  berilmagan  foydalanishga  yo`l 
ochiladi.  Natijada  axborotning  maxfiyligi  (konfidentsialligi)  buziladi.  Bunday 
foydalanuvchilar  fizik  shaxs,  dastur  yoki  komp`yuter  bo`lishi  mumkin.  Bunday  
buzilishlarga  misol  tariqasida  ma`lumotlarni  ushlab  qolish  maqsadida  aloqa 
kabeliga  ulanish  va  fayllardan  yoki  dasturlardan  noqonuniy  nusxa  ko`chirishni 
ko`rsatish mumkin. 
 
Turlash  (modifikatsiya).  Resursdan  nafaqat  noqonuniy  foydalanishga  yo`l 
ochiladi,  balki  resurs  buzg`unchi  tomonidan  o`zgartiriladi.  Natijada  axborotning 

---

 
31 
yaxlitligi  buziladi.  Bunday  buzilishlarga  misol  tariqasida  fayldagi  ma`lumotlar 
mazmunini o`zgartirilishini, dasturning vazifalari va xarakteristkalarini o`zgartirish 
maqsadida  uni  modifikatsiyalashni,  tarmoq  orqali  uzatilayotgan  axborotlar 
mazmunini o`zgartirilishini va h. ko`rsatish mumkin. 
 
Soxtalashtirish  (fal`sifikatsiya).  Tizimga  soxta  ob`ekt  kiritiladi.  Natijada 
axborotning  asliga  to`g`riligi  buziladi.  Bunday  buzilishlarga  misol  tariqasida 
tarmoq  orqali  yasama  ma`lumotlarni  uzatish  yoki  faylga  yozuvlarni  qo`shishni 
ko`rsatish mumkin.  
 
Yuqorida  keltirilgan  buzilishlar  passiv  va  aktiv  xujum  atamalari  bo`yicha 
klassifikatsiyalanganida  passiv  taxdidga  ushlab  qolish  (perexvat)  mansub  bo`lsa, 
uzish  (raz`edinenie),  turlash  (modifikatsiya)  va  soxtalashtirish  (fal`sifikatsiya) 
aktiv taxdidga mansub ekanligini ko`rish qiyin emas.