Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

2.28- rasm Soliqni iste’molchi va ishlab chiqaruvchi o‘rtasida 
taqsimlanishi 

---

52 
Misol. Biror a tovarga bo‗lgan talab va taklif funksiyalari quyidagi tenglamalar 
orqali berilgan bo‗lsin. 
Misol. Biror a tovarga bo‗lgan talab va taklif funksiyalari quyidagi tenglamalar 
orqali berilgan bo‗lsin. 
Q
D
=600-100 • P 
Q
s 
= 150+50 • P. 
a) A tovar bozoridagi muvozanat ko‗rsatkichlar aniqlansin. 
b) davlat ushbu sotiladigan A tovarning har bir donasi uchun 1,5 so‗m soliq 
belgiladi. Ushbu tovarni sotuvchi va haridorlarning qanchadan yo‗qotishlari 
aniqlansin. 
Yechish. Bozorni muvozanat ko‗rsatkichlarini Q
d
= Q
s
dan foydalanib 
aniqdaymiz. 
600-100 • P= 150 + 50 • P
P
e
=3,5, Q
e
=300. 
Talab va taklif chiziqlarini grafikda ifodalaymiz (2.28-rasm). 
Soliq har bir sotilgan tovarga qo‗yilgani uchun, taklif funksiyasi quyidagicha 
o‗zgaradi, taklif chizig‗i chapga yuqoriga S' holatga siljiydi. 
Q
s
= 150 + 50 • (P-1,5)= 75 + 50 • P. 
endi P
2
ning qiymatini aniqlaymiz: 
Yangi muvozanat nuqtani Q
p
= Q
s
tenglik orqali aniqlaymiz: 
P
e
=3,5, Q
e
=250250 =Q
s
= 150 + 50 • P, P
2
=2. 
Iste‘molchining yo‗qotishi P
0
BE
1
P
1
to‗rtburchak yuziga teng. 
SP
0
BE
1
P
1
=250 • (P
0
-P
1
)= 250 • 0,5 = -125. 
Ishlab chiqaruvchining yo‗qotishi 
SP
2
ABP
0
=(P
2
-P
0
)= -250 
Nazorat savollari 
1. Talab va taklif chiziqlari tushunchasi. 
2. Talab va taklifga ta‘sir etuvchi omillarni ta‘riflang. 
3. Bozor muvozanati nimani ifodalaydi? 

---

53 
4. Minimal va maksimal narxlar o‗rnatilishining qanday oqibatlarga olib 
kelishini ta‘riflab bering. 
5. Bozorning dinamik modelini ta‘riflab bering. 
6. Elastiklik nimani ifodalaydi? 
7. Talab va taklifning narx bo‗yicha elastikligi qanday hisoblanadi va ularning 
iqtisodiy mazmunini tushuntirib bering. 
8. Talabning elastik, elastik emas va birlik elastikka teng bo‗lishi shartlarini 
ko‗rsatib bering. 
9. Qaysi xollarda tovarlar normal tovarlar, past kategoriyali tovarlar va 
qimmatbaho tovarlar toifasiga kiradi. 
10. Sotuvchi daromadiga talab elastikligining ta‘sirini tushuntirib bering.