O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi farmakognoziya fanidan amaliy mashg’ulotlar bo’yicha o’quv qo’llanma

urak glikozidlari molekulasidagi dezoksisaxaridlarga Keller-Kiliani reaksiyasi 
Yurak glikozidlari molekulasidagi dezoksisaxaridlarni 
Keller-Kiliani 
reaksiyasi orqali 
aniqlanadi. 
Ish uchun kerakli asbob-uskuna va reaktivlar: 
probirkalar, pipetkalar, kons. H
2
SO
4
, 
kons. sirka kislotasi, FeCl
2
ning 5% eritmasi, yurak glikozidi bor o‘simlik maxsuloti. 
Ishning borish tartibi: 
Tarkibida FeCl
2
ning 5% eritmasidan 2 tomchi bo‘lgan 5 ml 
kons. sirka kislotada eritilgan yurak glikozidi eritmasini probirkaga solib, ustiga oz 
miqdorda FeCl
2
ning 5% eritmasi bo‘lgan kons. H
2
SO
4
bir ikki tomchisi asta sekin 
probirkaning chetidan oqizib tushirilsa, xar ikkala suyuqlik uchrashgan erda yuqori 
qismi zangori yoki ko‘k rangli ko‘ng‘ir xalqa xosil bo‘ladi. 
 
 
T/r Reaksiya 
nomi 
Maxsulot nomi Reaktiv 
Jarayon 
Rang 
xosil 
bo’lishi 
1. 
Liberman 
reaksiyasi. 
Glikozidlarning 
sirka 
angidrididagi 
eritmasi 
kons.
H
2
SO
4
qizdirilsa 
Yashil rang xosil 
bo‘lib, 
utezda 
qizil 
ranga 
aylanadi. 
2 
Liberman-
Buraxrd 
reaksiyasi. 
Glikozidlarning 
FeC1
3
dagi 
eritmasi
 
10tomchi 
sirkaangidridi 
va bir necha 
tomchi kons. 
H
2
SO
4
 
qizdirilsa
 
oldin 
pushti-
qizil,keyin 
u 
tezda ko‘k-yashil 
ranga o‘tadi.
 
3 
Rozengeym 
reaksiyasi. 
Glikozidlarning 
xloroformdagi 
eritmasi 
90% 
li 
trixlorsirka 
kilotadan bir 
necha tomchi 
 
qizdirilsa 
ko‘k yoki 
qizg‘ish-binafsha 
(ba'zan sariq) 
rang xosil bo‘ladi 
1-Topshiriq:
 
Liberman,Liberman-Buraxrd, Rozengeym, Keller-Kiliani 
reaksiyasilarini o’tkazib natijalarini yozing va solishtiring. 

---

140 
(bufadienolidlar). 
4. 
Keller-
Kiliani 
reaksiyasi 
FeCl
2
ning 
5% eritmasidan
2 
tomchi 
bo‘lgan
5 ml kons. sirka 
kislotada 
eritilgan yurak 
glikozidi 
eritmasi 
FeCl
2
ning 
5% eritmasi 
bo‘lgan kons. 
H
2
SO
4
probirkaning 
chetidan 
oqizib 
tushirilsa 
zangori yoki ko‘k 
rangli 
qo‘ng‘ir 
xalqa 
xosil 
bo‘ladi 
 
 
 
 
 
 
 
Reaksiyal
ar 
Legal 
reaksiyasi 
Raymond,
reaksiyasi 
Kedde, 
reaksiyasi
Rozengeym 
reaksiyasi 
Vindaus 
reaksiyasi 
Maxsulot 
glikozidlarni
ng 
xloroformda
gi eritmasi
 
glikozidlarni
ng 
xloroformda
gi eritmasi
 
glikozidlarni
ng 
xloroformda
gi eritmasi
 
glikozidlarni
ng 
xloroformda
gi eritmasi
 
glikozidlarni
ng 
xloroformdag
i eritmasi
 
Reaktivlar natriy 
nitroprussid 
m-
dinitrobenzo
l 
3,5-
dinitrobenzo
at kislota 
trixlorsirka 
kislotasi 
yoki 
benzoldiazon
iy-xloridlar 
Xulosalar 
Nazorat savollari 
1. Glikozidlar nima? Gikozidlarni o‘simlik olamida tarqalishini ayting.
2. Glikozidlarni glikon va aglikon qismlari qanday bog‘lar orqali o‘zaro bog‘lanadi?
3.Glikozidlarni tasniflab bering.
4.Glikozidlarni tibbiyotdagi ahamiyati nimada?
5.Yurak glikozidlarini steroid xalqasiga qanday reaksiya qo‘llaniladi?
 
2-Topshiriq: 
To‘yinmagan lakton xalqasiga reaksiyani bajaring va xulosalarni 
yozing?
 

---

141 
6.Rozengeym reaksiyasini ta'riflab bering.
7.Yurak glikozidlari molekulasidagi dezoksisaxaridlarga qanday reaksiya qo‘llaniladi? 
Quyidagi testni javobini toping? 
1. Yurak glikozidlari nechta guruxga bo’linadi 
A.
2 ta 
B.
5 ta 
C.
7 ta 
D.
3 ta 
2. Kardionolidlar deb nimaga aytiladi? 
A.
stеroid xalqaning 17 uglеrod atomida 5 a'zoli to’yinmagan lakton xalqasi bo’lsa 
B.
stеroid xalqaning uglеrod atomida 5 a'zoli to’yinmagan lakton xalqasi bo’lsa 
C.
stеroid xalqaning 17 uglеrod atomida 6 a'zoli to’yinmagan lakton xalqasi bo’lsa 
D.
stеroid xalqaning uglеrod atomida 6 a'zoli to’yinmagan lakton xalqasi bo’lsa 
3.Yurak glikozidlar qaerga ta’sir etadi 
A.
yurak mushaklarga 
B.
jigarga 
C.
miya faoliyatiga 
D.
miometriy tonusiga 
4.
Yurak glikozidlar deb nimaga aytiladi? 
A.
aglikonlari - gеninlari bir, ikki, uch va ba'zan to’rtta qand molеkulasini biriktirgan 
glikozidlarni xosil qiladi 
B.
aglikonlari - gеninlari qand molеkulasini biriktirgan glikozidlarni xosil qiladi 
C.
aglikonlari - gеninlari bir, ikki, uch va ba'zan to’rtta qand molеkulasini xosil qiladi 
D.
aglikonlari - gеninlari glikozidlarni xosil qiladi