2 – амалий. Mavzu: Eksport jarayonini tashkil qilishda standartlashtirish, sertifikatlashtirish markalash, qadoqlash bo’yicha asosiy tushunchalar. Reja

3)
Mahsulotlarni tovar xom-ashyo birjasi orqali eksport qilish.
Mahsulotlarni tovar xom-ashyo birjasi orqali eksport qilish Mahsulotlarimizni 
xorijga sotish yo‘llaridan biri, bu tovar xom-ashyo birjasi orqali eksport qilishdir. Bu 
ташки
савдо
операцияларни
ягона
элекрон
ахборт
тизими

---

iqtisoslashtirilgan muasassa bo‘lib, mahsulotlarni birja savdo ishtirokchilari (brokerlar) 
orqali savdo-sotiqni amalga oshiriladi. Bunday eksport qilishning qulayligi, kichik biznes 
sub’ektlaridan xorijiy xaridor-importchi topish uchun vaqt va mablag‘ talab qilmaydi. 
Agar eksportchining mahsulotlarini sifati va turi jihatidan muayan turdagi mahsulotlarga 
kirsa birja savdosiga yoki mahsulot xaridor tomonidan oldindan ko‘rishi talab etilsa, 
mahsulot ko‘rgazma-yarmarka savdolariga qo‘yilishi mumkin. 
Bunday savdolarda kafolat xatiga ega va oldindan chop etiladigan birja va ko‘rgazma-
yarmarka byulleteniga kiritilgan hamma mahsulotlar. O‘zbekiston Respublikasi xududida 
tovarlarni eksportini amalga oshirish uchun ikkita tovar-birjalari o‘z faoliyatini yuritadi: 
1. «O‘zbekistan Respublikasi tovar-xom ashyo birjasi» AJ (O‘zRTXB);
2. «Respublika universal agrosanoat birjasi» AJ (RUASB);
O‘zbekiston Respublikasida mahsulotni tovar-xom ashyo birjasi orqali eksportini 
bosqichma-bosqich amalga oshirish tartibi: 
1. Qanday shartlar asosida mahsulot birja 
orqali sotilishini oldindan aniqlash. 
SHuni aniqlamoq darkor: 
• Mahsulot eksportga ruxsat berilgan 
mahsulotlar ro‘yxatiga kiradimi?
• Qonun jihatidan qaysi valyutada 
mahsulotni birja orqali eksport qilishga 
ruxsat berilgan – o‘zbek so‘migami yoki 
chet-el valyutasigami (SKV)? 
2. Qaysi usul bilan birja savdolarida 
ishtirok etishni qaror qilish. 
Nazarda tutish lozimki:
• Savdolarda faqat broker joyiga ega 
birja a’zolari ishtirok etadi. 
• Eksportchi broker bilan birjada sotish 
huquqini beruvchi shartnoma tuzishi 
yoki o‘zi broker joyidan foydalanib 
amalga oshirishi lozim. 
• Eksportchi mahsulot eksporti uchun 

---

broker va birja xizmatiga belgilangan 
tarif bo‘yicha to‘lovni amalga oshiradi 
3. Mahsulot xaqidagi ma’lumotlarni 
chop etish uchun birja byulleteniga 
berish. 
SHu bilan birga eksportchi birjaga 
quyidagilarni taqdim etadi:
• Broker bilan shartnoma
• 
Mahsulot 
eksport 
qiluvchiga 
tegishliligini tasdiqlaydigan hujjat
• Mahsulot borligi haqida ombor 
ma’lumotnomasi
• Mahsulotning byulletendagi paytida 
birjadan tashqarida sotmaslik haqida 
kafolat xati. 
4. Mahsulot sotilgandan keyin, importchi 
bilan shartnoma tuzish. 
Birjada tuzilgan eksport shartnomasi:
• Birjada ro‘yxatdan o‘tiladi va so‘ngra 
bojxonaga ro‘yxatga qo‘yish uchun 
yuboriladi. 
• Muvofiqlik, sifat, kelib chiqish 
sertifikatlari nusxalari, birja kliring 
palatasi (RKP) dan olingan to‘lov reestr 
nusxasi, 
mahsulot 
eksportchiga 
tegishliligi 
va 
uning 
obmorxonada 
mavjudliligi to‘g‘risida tegishli hujjatlar 
Yuk Bojxona deklaratsiyasi (YUBD) 
uchun asos bo‘ladi.
• Mahsulot jo‘natilgandan keyin va 
boshqa talablar bajarilgandan so‘ng 
to‘lovlar qabul qilinadi va reestrdan 
chiqariladi. 

---

Tartib.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining15.04.1999 yildagi 174-sonli 
qaroriga muvofiq eksportga mo‘ljallangan mahsulotlarni tovar – xom ashyo birjasi orqali 
chet el valyutasiga va mahsulotlarning tovar-xom ashyo birjasi va ko‘rgazma-yarmarka 
savdolarida va shuningdek maxsus savdo maydonchalarida faqat erkin almashtiriladigan 
valyutaga sotish tartibi belgilangan.